Giáo án Chuyên đề Ngữ văn 11 sách Cánh diều (Cả năm)

 CHUYÊN ĐỀ 1
 TẬP NGHIÊN CỨU VÀ VIẾT BÁO CÁO VỀ MỘT VẤN ĐỀ
 VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM
 (Thời lượng 10 tiết)
PHẦN I. NGHIÊN CỨU MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM ( 5 
TIẾT)
I. Mục tiêu cần đạt
1. Về kiến thức
- Biết các yêu cầu và cách thức nghiên cứu một vấn đề VHTĐ.
- Nắm được một số phương pháp nghiên cứu VHTĐ.
- Biết viết một báo cáo nghiên cứu về một vấn đề VHTĐ
- Biết thực hiện được một bài thuyết trình về một vấn đề VHTĐ
- Nêu được vấn đề muốn nghiên cứu về VHTĐVN, trình bày được những nội dung 
nghiên cứu cụ thể
2. Về năng lực
- Biết sử dụng những phương pháp nghiên cứu phù hợp
- Xây dựng được hệ thống luận điểm sang rõ, làm nổi bật được các kết quả nghiên cứu 
với những cứ liệu minh họa cụ thể
- Sử dụng ngôn ngữ khách quan, khoa học để trình bày kết quả
- Khái quát được ý nghĩa của vấn đề VHTĐ được nghiên cứu
3. Về phẩm chất
- Yêu mến, tự hào, phát huy các giá trị VHTĐ Việt Nam
- Yêu thích việc nghiên cứu khoa học, nghiên cứu VHTĐVN
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
 1. Thiết bị dạy học
 - Tài liệu TK (sách,báo, tạp chí về VHDG),máy tính,máy chiếu
- Phiếu học tập để HS thảo luận
- Bút, giấy màu để trinh bày sản phẩm
- Tivi/máy chiếu, máy tính/điện thoại kết nối internet
- Công cụ hỗ trợ quản lí dạy học trực tuyến: Teams
- Công cụ khảo sát, đánh giá trực tuyến: Microsoft Forms
- Phần mềm hỗ trợ quay, dựng video b. Hịch tướng sĩ Quan). 
 c. Chiếc lược ngà
 d. Truyện Kiều Gợi ý 2: Đáp án c
- GV yêu cầu nhóm HS dùng kĩ thuật ghi chú 
bên lề để chuẩn bị nội dung trình bày
B2. Thực hiện nhiệm vụ học tập: HS suy nghĩ 
và thực hiện nhiệm vụ.
B3. Báo cáo kết quả: GV yêu cầu một số HS 
trả lời và nhận xét. 
B4. Kết luận, nhận định
 GV nhận xét, hướng dẫn HS chốt ý dẫn vào 
bài
 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
 Thao tác 1: Văn học trung đại Việt Nam
 a. Mục tiêu
 Giúp HS nắm được những kiến thức chung về VHTĐ Việt Nam: khái niệm VHTĐVN, 
 tiến trình VHTĐ VN.
 b.Sản phẩm: Câu trả lời của HS thông qua phiếu học tập và kiến thức HS tiếp thu được 
 liên quan đến VHTĐ.
 c.Tổ chức thực hiện
 Hoạt động của GV và HS Dự kiến sản phẩm
GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu những vấn 1. Văn học trung đại 
đề chung về VHTĐ a. Khái niệm Văn học trung đại Việt Nam
B1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập - Là tên gọi của bộ phận VH viết.
GV hướng dẫn HS trả lời phiếu học tập 1 - Được hình thành và phát triển trong thời 
B2. Thực hiện nhiệm vụ học tập: HS hoàn trung đại ( thời kỳ chế độ phong kiến Việt 
thành phiếu học tập 1. Nam ) từ Tk X đến hết thế kỷ XIX.
B3. Báo cáo kết quả và thảo luận: GV yêu b. Tiến trình phát triển của VHTĐVN.
cầu một số HS trình bày sản phẩm và nhận b.1. Giai đoạn từ thế kỉ X - XIV - Chiến thắng giặc Minh, triều Hậu Lê được thành 
lập, chế độ PK đạt độ cực thịnh ở cuối thế kỉ XV.
- Nội chiến: Mạc- Lê, Trịnh- Nguyễn chia cắt đất 
nước vào thế kỉ XVI- XVII khiến chế độ PK suy 
yếu.
 Nhìn chung tình hình xã hội vẫn ổn định.
b.2.2 Các bộ phận văn học
- VH chữ Hán và VH chữ Nôm đều phát triển, đạt 
nhiều thành tựu.
b.2.3 Nội dung
- Tếp tục phát triển cảm hứng yêu nước, tự hào 
dân tộc, khẳng định dân tộc và triều đình PK.
 VD: Bình Ngô đại cáo, Quốc âm thi tập 
(Nguyễn Trãi); Hồng Đức quốc âm thi tập, Thánh 
Tông di thảo (Lê Thánh Tông);...
- Phản ánh, phê phán hiện thực xã hội đương thời 
với những tệ lậu, suy thoái về đạo đức.
 VD: Thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm, Truyền kì mạn 
lục (Nguyễn Dữ),...
b.2.4 Nghệ thuật
- VH chữ Hán: đạt thành tựu vượt bậc ở văn chính 
luận và văn xuôi tự sự.
- VH chữ Nôm: thơ Nôm phát triển, xuất hiện xu 
hướng Việt hoá thơ Đường luật, các khúc ngâm, 
vịnh, diễn ca lịch sử bằng thơ lục bát và song thất 
lục bát phát triển.
b.3. Giai đoạn từ thế kỉ XVIII- nửa đầu thế kỉ 
XIX
b.3.1. Hoàn cảnh lịch sử - xã hội
- Nội chiến PK tiếp tục gay gắt, kéo dài khiến chế 
độ PK suy thoái.
- Phong trào nông dân khởi nghĩa sôi sục, đỉnh + Ngô gia văn phái: Hoàng Lê nhất thống chí.
+ Thơ Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ,...
b.3.4. Nghệ thuật
- Phát triển mạnh và khá toàn diện cả VH chữ 
Hán và VH chữ Nôm, cả thơ và văn xuôi.
- VH chữ Nôm được khẳng định và phát triển đạt 
đến đỉnh cao.
b.4. Giai đoạn VH nửa cuối thế kỉ XIX
b.4.1. Hoàn cảnh lịch sử - xã hội
- Thực dân Pháp xâm lược. Triều đình nhà 
Nguyễn đầu hàng từng bước. Nhân dân cả nước 
kiên cường chống giặc nhưng gặp phải nhiều thất 
bại.
- XHPK chuyển thành XHTD nửa PK.
- Văn hóa phương Tây bắt đầu ảnh hưởng tới đời 
sống XH.
b.4.2. Các bộ phận văn học
- Chủ yếu là hai bộ phận: chữ Hán và chữ Nôm.
- VH viết bằng chữ quốc ngữ đã bước đầu xuất 
hiện nhưng thành tựu chưa đáng kể.
b.4.3. Nội dung
- Chủ nghĩa yêu nước chống xâm lược mang cảm 
hứng bi tráng.
- Tư tưởng canh tân đất nước trong các bản điều 
trần của Nguyễn Trường Tộ.
- Phê phán hiện thực xã hội đương thời trong thơ 
Nguyễn Khuyến, Tú Xương.
- Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu:
+ Nguyễn Đình Chiểu- tác giả VH yêu nước lớn 
nhất.
+ Nguyễn Khuyến, Tú Xương,...
b.4.4. Nghệ thuật * GV hướng dẫn HS cách lựa chọn đề tài, 2.Xác định đề tài, vấn đề, mục tiêu, nội dung 
vấn đề, mục tiêu, nội dung và kế hoạch và kế hoạch nghiên cứu.
nghiên cứu, a. Xác định đề tài,vấn đề nghiên cứu
B1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập - Là một nội dung học tập trong CT cần được tìm 
GV hướng dẫn HS trả lời phiếu học tập 2 hiểu sâu khi có điều kiện
B2. Thực hiện nhiệm vụ học tập: HS hoàn - Được diễn đạt bằng hình thức cô đọng, ngầm 
thành phiếu học tập 2. chứa CH nghiên cứu cần được giải đáp
B3. Báo cáo kết quả và thảo luận: GV yêu - Có tính khả thi trong điều kiện học tập của HS
cầu một số HS trình bày sản phẩm và nhận VD:
xét. + Đề tài hình tượng người phụ nữ trong VHTĐ
B4. Kết luận, nhận định b. Xác định mục tiêu, nội dung nghiên cứu
 b.1. Xác định mục tiêu nghiên cứu
 * Mục tiêu kiến thức
 - Liên quan trực tiếp đến nội dung đề tài, vấn đề 
 nghiên cứu, có thể xác định căn cứ ngay từ tên đề 
 tài
 * Mục tiêu kĩ năng
 - Liên quan đến cách thức tiến hành nghiên cứu
 * Mục tiêu về thái độ và giá trị
 - Đó là việc đáp ứng các nhu cầu và hứng thú học 
 tập của người học khi triển khai đề tài, vấn đề 
 nghiên cứu tạo động lực cho quá trình nghiên cứu 
 và góp phần vào quá trình phát triển phẩm chất, 
 bồi dưỡng các giá trị sống cho HS
 b. 2. Nội dung nghiên cứu
 Dự kiến những nội dung trọng tâm nghiên cứu: 
 Đề tài, vấn đề nghiên cứu có đặc điểm gì nổi bật? 
 Đề tài, vấn đề nghiên cứu được thể hiện ntn? 
 Nghệ thuật thể hiện của đề tài, vấn đề? ? Ý nghĩa 
 của đề tài, vấn đề?
 c. Lập kế hoạch nghiên cứu
 - Dự kiến, hình dung, sắp xếp công việc theo trình các câu hỏi liên quan đến vấn đề Thanh trong bài Độc Tiểu Thanh kí:
B4. Kết luận và nhận định
 (+) Vì hoàn cảnh éo le, nàng Tiểu Thanh tài sắc 
- GV góp ý riêng cho từng nhóm để hoàn 
 phải làm lẽ một thương gia giàu có.
thiện nội dung của nhóm.
 (+)Vợ cả ghen, nhốt nàng trong ngôi nhà trên núi 
- 5 HS đóng vai trò quan sát viên dùng rubrics 
 Côn Sơn.
2 đánh giá hoạt động các nhóm
 (+)Thương thân, tủi phận, Tiểu Thanh làm thơ ghi 
 lại tâm trạng của minh. Nàng chết lúc mới mười 
 tám tuổi.
 (+) Vợ cả ghen, đem đốt tập thơ của Tiểu Thanh.
 (+)Bi kịch của Tiểu Thanh là bị tước đoạt tuổi 
 thanh xuân, tình yêu vả hạnh phúc lứa đôi.
 + Số phận cô đơn, đau khổ của người chinh phụ:
 (+) Chồng ra trận, người chinh phụ sống trong 
 tâm trạng bồn chồn, lo lẳng, chờ mong và tuyệt 
 vọng.
 (+) Nàng tự hỏi vì sao hạnh phúc lứa đôi phải chia 
 lìa. Ẩn sau nỗi băn khoăn day đứt là thái độ oán 
 trách, lên án chiến tranh gây ra cảnh đau lòng: 
 Những đôi lứa đang yêu bị đẩy vào cảnh sinh li.
 (+) Nỗi cô đơn bao trùm tâm trạng người chinh 
 phụ suốt những đêm dài trằn trọc, thao thức nhớ 
 mong và lo lắng cho chổng đang ở ngoài mặt trận. 
 Nỗi niềm không biết san sẻ cùng ai, chi biết gửi 
 theo ngọn gió.
 + Số phận bị lãng quên, bị tước đoạt hạnh phúc 
 của người cung nữ:
 (+)Lúc nhập cung thì xinh tươi như bông hoa mới 
 nở.
 (+) Chỉ sau một thời gian ngắn đã bị vua quên 
 lãng.