Giáo án Chuyên đề Ngữ văn 10 (Chân trời sáng tạo) - Chuyên đề 1: Tập nghiên cứu và viết Báo cáo về một vấn đề văn học dân gian

 CHUYÊN ĐỀ 1: TẬP NGHIÊN CỨU VÀ VIẾT BÁO CÁO 
 VỀ MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN
 I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức
- HS biết các yêu cầu và cách thức tiến hành nghiên cứu một vấn đề.
- Biết viết một báo cáo nghiên cứu.
- Biết thuyết trình một vấn đề của văn học dân gian.
2. Năng lực
 Về năng lực chung: Phát triển năng lực tự chủ và tự học, năng lực giải quyết vấn đề 
và sáng tạo thông qua hoạt động, thực hiện các nhiệm vụ học tập.
 Về năng lực đặc thù: Phát triển năng lực ngôn ngữ và văn học thông qua việc thực 
hiện các nhiệm vụ học tập cụ thể về đọc hiểu, tập nghiên cứu, viết báo cáo, thuyết trình 
trao đổi,... trong quá trình học tập chuyên đề.
3. Phương pháp dạy học
 - Kết hợp diễn giảng gắn với việc tổ chức cho HS thảo luận, tranh luận, trình bày ý 
kiến, đóng vai.
 - Tổ chức cho HS kết họp đọc vói viết: điền vào các phiếu học tập, viết đoạn văn,...
 - Tổ chức cho nhiều HS có có hội thực hành đọc, viết, nói và nghe.
4. Phẩm chất: 
 Biết yêu quý cộng đồng và sống có trách nhiệm vói gia đình, xã hội và cộng đồng.
 II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU.
 - Một số tranh ảnh có trong SGK đưọc phóng to.
 - Ảnh chân dung tác giả; máy chiếu hoặc bảng đa phưong tiện dùng chiếu tranh, 
 ảnh, tư liệu liên quan.
 - Giấy A0 để HS trình bày kết quả làm việc nhóm.
 - Phiếu học tập: GV có thể chuyển một số câu trong SGK thành phiếu học tập.
- Bảng kiểm đánh giá thái độ làm việc nhóm, ma trận chấm bài viết, bài trình bày 
 1 nào được sử dụng để triển khai 
vấn đề
- Câu hỏi 4: Tác giả đã tìm 
hiểu, thu thập thông tin bằng 
những cách nào?
- Câu hỏi 5: Bạn rút ra được -Câu hỏi 3: Các thao tác được sử dụng trong VB:
điều gì về cách nghiên cứu một -Câu hỏi 4: + Tác giả phải thu thập, phân loại các 
vấn đề văn học dân gian. câu tục ngữ theo nhiều yêu cầu như: tập hợp, phân 
- HS tiếp nhận nhiệm vụ. nhóm câu để khảo sát về nội dung, về hình thức. 
Bước 2: HS trao đổi thảo 
 + Tìm các ví dụ câu tưong ứng với các dạng 
luận, thực hiện nhiệm vụ
 thức gieo vần, ngắt nhịp, phối thanh. 
- HS quan sát, lắng nghe 
 + Liên hệ trích dẫn thể loại khác; trích dẫn ý 
- GV quan sát
 kiến của các nhà nghiên cứu khác hay của mình từ 
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt 
 các bài viết khác. 
động và thảo luận
- Gv tổ chức hoạt động - Câu hỏi 5: Căn cứ vào các ý trả lời của bốn câu 
- Hs trả lời câu hỏi hỏi phía trên, có thể gợi ý cho HS về phương pháp 
Bước 4: Đánh giá kết quả nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian gồm:
thực hiện nhiệm vụ + Xác định vấn đề nghiên cứu;
- GV nhận xét, bổ sung, dẫn dắt + Xây dựng dàn ý, đề cương nghiên cứu;
vào bài.
 + Vận dụng các phương pháp nghiên cứu;
 + Cách tiến hành và viết báo cáo kết quả nghiên 
 cứu;
 II.TÌM HIỂU TRI THỨC NGỮ VĂN:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm 1.Văn học dân gian:
vụ
 a. Khái niệm: Văn học dân gian là những tác 
Đọc văn bản Về vhdg TRANG 
 3 làm 4 nhóm sau: 
- Nhóm tự sự dân gian với các thể loại: thần thoại, sử 
thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện 
ngụ ngôn, truyện thơ, vè,
- Nhóm thơ ca dân gian: ca dao, dân ca,
- Nhóm thể loại sân khấu dân gian: chèo cổ, tuồng 
đồ, múa rối,
- Ngoài ra còn có các thể loại thiên về lí trí như: tục 
ngữ, câu đố,
 Thể Đặc điểm
 loại
 Hình Văn xuôi tự sự
 thức
 Kể lại sự tích các vị 
 thần sáng tạo thế 
 Thần giới tự nhiên và văn 
 thoại Nội hoá, phản ánh nhận 
 dung thức của con người 
 thời cổ đại về nguồn 
 gốc của thế giới và 
 đời sống con người.
 Văn vần hoặc văn 
 Hình 
 xuôi, hoặc kết hợp 
 thức
 cả hai.
 Sử thi Kể lại những sự 
 Nội kiện lớn có ý nghĩa 
 dung quan trọng đối với 
 số phận cộng đồng.
 Truyền Hình Văn xuôi tự sự
 5 ngụ thức
 ngôn Kể lại các câu 
 chuyện trong đó 
 nhân vật chủ yếu là 
 Nội động vật và đồ vật 
 dung nhằm nêu lên những 
 kinh nghiệm sống, 
 bài học luân lí, triết 
 lí nhân sinh.
 Hình Lời nói có tính nghệ 
 thức thuật
 Đúc kết kinh 
 nghiệm của nhân 
 Tục 
 dân về thế giới tự 
 ngữ Nội 
 nhiên, về lao động 
 dung
 sản xuất và về phép 
 ứng xử trong cuộc 
 sống con người.
 Văn vần hoặc kết 
 Hình 
 hợp lời thơ và giai 
 thức
Ca dao, điệu nhạc
 dân ca Trữ tình, diễn tả đời 
 Nội 
 sống nội tâm của 
 dung
 con người.
 Hình Văn vần
 thức
 Vè Thông báo và bình 
 Nội 
 luận về những sự 
 dung
 kiện có tính chất 
 7 thần kì?
 - Nghiên cứu liên quan đến vấn đề nội dung của một 
 hoặc nhiều tác phẩm. 
 Ví dụ: 
 + Tục ngữ về thời tiết
 + Kiểu nhân vật bất hạnh trong truyện cổ tích thần 
 kì
 + Yếu tố lịch sử trong truyền thuyết Bánh Chưng 
 – Bánh Giầy 
 - Nghiên cứu liên quan đến yếu tố nghệ thuật trong 
 một hoặc nhiều tác phẩm. 
 Ví dụ:
 + Ẩn dụ trong ca dao than thân yêu thương tình 
 nghĩa 
 + Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Cây tre trăm 
 đốt
 + Nghệ thuật tương phản đối lập trong một số 
 truyện cười tiêu biểu
 - Nghiên cứu liên quan đến các đặc trưng của văn 
 học dân gian. Ví dụ: 
 + Chất liệu ca dao trong thơ Tú Xương 
 + Về các dị bản của truyện cổ tích Tấm Cám
II. TÌM HIỂU CÁCH THỨC NGHIÊN CỨU MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN 
GIAN 
 1. Xác định đề tài, mục đích và lập kế hoạch nghiên cứu.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM
 9 - GV chuyển giao nhiệm 
vụ: Làm việc cá nhân hoặc nhóm, sử 
dụng bảng trong chuyên đề như một 
loại phiếu học tập. HS căn cứ vào 
các câu trả lời đã có sẵn (1, 3, 5) để 
hoàn thành các câu còn trống (2, 4) 
tưong đương.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, 
thực hiện nhiệm vụ
- GV quan sát, gợi mở.
- HS đọc, thảo luận.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt 
động và thảo luận
- GV gọi các nhóm báo cáo sản 
phẩm.
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại 
lắng nghe, bổ sung, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực 
hiện nhiệm vụ.
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại 
kiến thức.
NV3: Lập kế hoạch nghiên cứu. Bảng kế hoạch nghiên cứu có đủ các yếu tố theo mẫu 
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ hoặc có thể HS tự sáng tạo hình thức khác. HS có thế sử 
 - GV chuyển giao nhiệm vụ: dụng hình ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm kế 
dùng mẫu ở bài tập trang 29 (SGK) hoạch hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các phần theo 
để làm phiếu học tập mẫu và có tính thẩm mĩ :
- HS tiếp nhận nhiệm vụ - Xác định đề tài, phạm vi, lý do và mục đích nghiên 
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, cứu
 11 4. - Mở rộng vấn đề nghiên cứu 
 1. Thu thập thông tin về đề tài, vấn đề nghiên cứu.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM
NV1: Thu thập thông tin từ các tài a. Thu thập thông tin từ các tài liệu
liệu Phiếu ghi chép có đủ các yếu tố biết, hiểu, dùng. HS có 
 thể sử dụng hình ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm 
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
 phiếu ghi chú hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các 
- GV chuyển giao nhiệm vụ: Yêu cầu 
 phần theo mẫu và có tính thẩm mĩ để hoàn thành bài 
HS cùng đọc một phần tài liệu và 
 tập ở trang 18 (SGK). Có thể tham khảo phiếu sau:
thực hiện ghi phiếu, sau đó so sánh 
kết quả và cùng nhau nhận xét, góp ý.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, 
thực hiện nhiệm vụ
- GV quan sát, gợi mở
- HS đọc thảo luận
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 
và thảo luận
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm 
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại 
lắng nghe, bổ sung, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến 
thức.
NV2: Thu thập thông tin qua tìm b. Thu thập thông tin từ phỏng vấn chuyên gia
 - Câu hỏi 1: Căn cứ các câu hói của PV và phần trả 
 13