Giáo án Chuyên đề dạy thêm Ngữ văn 6 (Cánh diều) - Thực hành tiếng Việt: Lựa chọn từ ngữ trong câu

 Ngày soạn:
Ngày giảng: 
 Bài 21- Tiết 64-65-66
 THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: LỰA CHỌN TỪ NGỮ TRONG CÂU
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức: 
- Nhận biết tác dụng của việc lựa chọn từ ngữ và cấu trúc trong câu để sản phẩm 
ngôn ngữ đạt hiệu quả biểu đạt cao nhất, phù hợp với mục đích giao tiếp.
- Nắm được thao tác lựa chọn từ ngữ và lựa chọn cấu trúc câu trong một ngữ cảnh, 
một kiểu văn bản với mục đích viết/ nói cụ thể.
2. Năng lực
a. Năng lực chung:
- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng 
lực hợp tác...
b. Năng lực riêng:
- Năng lực nhận biết,phân tích vai trò của việc lựa chọn từ ngữ và cấu trúc trong 
câu.
3. Phẩm chất
- Có ý thức vận dụng kiến thức vào thực hành viết các đoạn văn, văn bản và cuộc 
sống hàng ngày.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập
2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Bài tập 1:
 Chọn từ ngữ phù hợp nhất trong ngoặc đơn để đặt vào khoảng trống ở các 
câu sau và giải thích lí do lựa chọn:
a) Bị cười, không phải mọi người đều.... giống nhau.
(phản ứng, phản xạ, phản đối, phản bác)
b) Trên đời, không ai.... cả.
(hoàn tất, hoàn toàn, hoàn hảo, hoàn chỉnh)
c) Đi đường phải luôn luôn... để tránh xảy ra tai nạn.
(nhìn ngó, dòm ngó, quan sát, ngó nghiêng)
d) Ngoài... của bản thân, tôi còn được bạn bè, thầy cô thường xuyên động viên, 
khích lệ.
(sức lực, tiềm lực, nỗ lực)
 Bài tập 2:
 Thực hiện các yêu cầu sau:
a) Chỉ ra ý nghĩa của cụm từ in đậm trong câu sau và cho biết, nếu bỏ thành phần 
đó, câu thay đổi như thế nào về cấu trúc.
Nhiều buổi trưa, khi mọi người nghỉ cả, chú Nam lúi húi đẽo, gọt.
Từ in đậm trong câu được dùng để chỉ mốc thời gian của sự việc được nói đến 
trong câu. Nếu bỏ thành phần đó đi, câu sẽ không được diễn đạt rõ nghĩa. Người 
đọc chỉ biết hành động của chú Nam đẽo gọt chung chung, không rõ hành động cụ 
thể của sự việc đó như thế nào. 
b) Văn bản Tiếng cười không muốn nghe có câu: Nếu ai đó chế nhạo cái khác biệt 
của ta, ta có thấy dễ chịu không? Giả sử câu này được viết lại thành: Ta có thấy dễ 
chịu không nếu ai đó chế nhạo sự khác biệt của ta? thì ý nghĩa sẽ thay đổi như thế 
nào?
Nếu đổi trật tự trong câu, sẽ không làm nổi bật được ý nghĩa chính của câu muốn 
nói đến. Ý nghĩa chính của câu ở đây là chế nhạo sự khác biệt, nên phải được đặt 
lên trước. - Câu được thay đổi: Tuy nhiên, đây không phải là “căn bệnh” hết cách chữa và 
càng không phải là điều quá nghiêm trọng.
Ý nghĩa của câu gốc: Câu nói có tính nhấn mạnh tăng dần, từ "không phải điều quá 
nghiêm trọng" đến "không phải là căn bệnh hết cách chữa".
Ý nghĩa của câu biến đổi: Câu nói có tính tăng dần ngược lại. Từ "không phải là 
căn bệnh hết cách chữa" đến "không phải điều quá nghiêm trọng".
Trật tự các từ và các cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt 
động và những trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?
Bài 4:
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ 
kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong 
rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy 
đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, 
lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành 
vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
b) Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Trong đó nghe 
đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương 
nữa.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Trả lời:
a) Trật tự liệt kê được tác giả sắp xếp theo thứ tự trước sau của các khâu trong 
công tác vận động quần chúng: đầu tiên phải giải thích cho quần chúng hiểu, rồi 
tuyên truyền để quần chúng hưởng ứng, tổ chức cho quần chúng làm, lãnh đạo cho 
quần chúng làm đúng để rồi cuối cùng tất cả trở thành các hành động yêu nước 
thiết thực.
b) Trật tự từ của các hoạt động trong đoạn văn này lại được sắp xếp theo trật tự 
chính – phụ của công việc hàng ngày mà mẹ chú bé Hồng làm. Việc chính là bán 
bóng đèn được xếp lên trước, việc phụ là bán vàng hương (chỉ vào những phiên 
chợ chính) được xếp sau.
Bài 5: Vì sao những cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu? Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc.
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.
 (Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
b) 
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá nguỵ trang reo với gió đèo
 (Tố Hữu, Ta đi tới)
Trả lời:
a) Việc đảo trật tự từ trong hai câu ba và bốn của bài thơ nhằm nhấn mạnh sự vắng 
vẻ, hoang sơ của cảnh Đèo Ngang. Trong khi đó, ở hai câu tiếp, việc đảo trật tự từ 
hướng vào khắc sâu tâm trạng cô đơn, buồn nhớ của nhân vật trữ tình.
b) Việc đảo trật tự từ trong câu thơ này đã làm hiện lên vẻ đẹp và sự kì vĩ của 
người lính trong buổi hoàng hôn. Người lính trở thành hình ảnh trung tâm của cảnh 
buổi chiều trên dốc núi.
Bài 7 : Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau đây:
a) Lợi ích của đi bộ đối với sức khỏe.
b) Lợi ích của đi bộ với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
Trả lời: