Giáo án Chuyên đề dạy thêm Ngữ văn 6 (Cánh diều) - Chủ đề 5: Ôn tập giữa học kì I

 CHỦ ĐỀ 5: ÔN TẬP GIỮA KÌ I
 (3 tiết)
 A. Mục tiêu:
 1. Năng lực: 
 - Vận dụng kiến thức đã học về thơ lục bát, về biện pháp tu từ Ẩn dụ để làm 
các câu hỏi và bài tập đọc hiểu mở rộng trong các văn bản thơ lục bát ngoài SGK.
 - Vận dụng thực hành làm bài văn kể lại một truyện truyền thuyết hoặc cổ tích 
theo yêu cầu cụ thể của đề.
 - Góp phần phát triển các năng lực: tự học, giải quyết vấn đề.
 2. Phẩm chất: 
 - Chăm chỉ: tự giác, tích cực thực hiện nhiệm vụ ôn tập.
 - Trách nhiệm: nỗ lực, trung thực trong làm bài kiểm tra.
 B. Phương tiện và học liệu:
 - Máy chiếu, máy chiếu vật thể
 - Các đề văn minh họa
 C. Tiến trình dạy học:
 Các hoạt động của GV và HS Dự kiến sản phẩm
 I. Ôn tập lý thuyết về thơ và thơ lục 
 * HĐ 1: Củng cố kiến thức cơ bản bát:
 về thơ và thơ lục bát 1. Thơ:
 - Thơ là tiếng nói, là tình cảm, là sự giãi 
 - GV đặt câu hỏi: bầy thổ lộ tâm tư của con người trước 
 1. Em hiểu khái niệm về thơ như cuộc đời.
 thế nào? Thơ lục bát có đặc điểm - Thơ biểu hiện tình cảm cảm xúc bằng 
 hình thức rao sao? ngôn ngữ cô đọng, súc tích, giàu hình ảnh 
 và nhạc điệu.
 2. Những kĩ năng cơ bản khi đọc 
 2. Thơ lục bát:
 hiểu một bài thơ?
 - Là thể thơ truyền thống độc đáo của văn 
 - HS độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi học Việt Nam. Một bài thơ lục bát tối 
 - GV gọi 2,3 HS trả lời; HS khác thiểu phải có một câu 6 (lục) và một câu 8 
 nhận xét, bổ sung (bát).
 - Luật thơ lục bát thể hiện tập trung ở các 
 - GV tổng hợp kiến thức, nhấn cặp 6-8 (sắp xếp theo thanh bằng-trắc và 
 mạnh và khắc sâu 1 số KT sau: trầm-bổng)
 1. Thơ được chia thành nhiều thể: - Thơ lục bát vừa gieo vần chân vừa gieo 
 Thơ trữ tình, thơ tự sự, thơ luật, vần lưng.
 thơ tự do, thơ lục bát, thơ năm - Nhịp thơ lục bát thường là nhịp chẵn.
 tiếng, thơ bảy tiếngMỗi thể loại 3. Kĩ năng đọc văn bản thơ:
 của thơ lại có những đặc điểm 
 1 Cánh diều ai thả nổi chìm trên mây
 Bến quê nước đục sông gầy
 Có con thuyền giấy chở đầy mộng mơ
 Cánh bèo con nhện giăng tơ
 Cào cào tránh nắng đậu nhờ tàn sen
 Có ri ri tiếng dế mèn
 Có bầy đom đóm thắp đèn đêm thâu
 Có con cuốc ở bờ lau
 Kêu dài ngày hạn, kêu nhàu ngày mưa
 Hoa bìm tim tím đong đưa
 Mười năm chốn cũ, em chưa hẹn về...?
 (Nguồn: Thơ lục bát, Nguyễn Đức Mậu, NXB Quân đội nhân dân, 2007)
Câu 1. Chỉ ra những đặc điểm của thể thơ lục bát trong bài thơ trên?
Câu 2. Tác giả đã thể hiện tình cảm nào đối với quê hương qua bài thơ?
Câu 3. Nêu ít nhất một nét độc đáo của bài thơ được thể hiện qua từ ngữ, hình 
ảnh hoặc biện pháp tu từ?
Câu 4. Hoa Bìm trong bài thơ trên đã đưa tác giả “về chốn cũ”, còn với em, 
loài hoa nào của quê hương khiến em yêu nhất? Vì sao? (Trả lời thành đoạn 
văn dài 5 đến 7 câu có sử dụng ít nhất 01 biện pháp tu từ)
* Dự kiến sản phẩm:
Câu 1. Đặc điểm thể thơ lục bát được thể hiện qua bài thơ là:
- Bài thơ gồm các cặp câu 6-8
- Về cách gieo vần:
+ Tiếng thứ sáu của dòng lục vần với tiếng thứ sáu của dòng bát kế nó: bìm-
tìm, ngư - hờ, sai - vài, dim - chim, gầy - đầy, tơ - nhờ.
+ Tiếng thứ tám dòng bát vần với tiếng thứ sáu của dòng lục kế theo: thơ-ngơ, 
gai - sai, chim - dim, mây - gầy.
- Về ngắt nhịp: ngắt nhịp chẵn câu lục ngắt nhịp 2/2/2, câu bát ngắt nhịp 4/4
- Về thanh điệu: có sự phối hợp giữa các tiếng trong một cặp câu lục bát: các 
tiếng ở vị trí 2, 4, 6, 8 đều tuân thủ chặt chẽ theo quy định: tiếng thứ 2 là thanh 
bằng, tiếng thứ 4 thanh trắc, tiếng thứ 6 và 8 là thanh bằng.
Câu 2. Tình cảm của tác giả được thể hiện qua bài thơ: nhớ về những kỉ niệm 
của tuổi thơ, qua đó bộc lộ tình yêu quê hương.
Câu 3. Ví dụ:
 - Hình ảnh độc đáo “Có con thuyền giấy chở mộng mơ”: Con thuyền giấy 
mang theo những mơ ước của tuổi thơ.
- Biện pháp tu từ: điệp từ “có” kết hợp với liệt kê các hình ảnh như con chuồn 
chuồn, cây hồng trĩu cành gợi ra những hình ảnh thân thuộc của quê hương, 
bộc lộ nỗi nhớ quê hương của nhà thơ.
Câu 4. Câu trả lời cần được tạo lập thành một đoạn văn đảm bảo những tiêu 
chí sau:
 3 Phân tích rõ nội dung yêu - Ghi nhớ những nội dung chính của câu chuyện.
cầu của từng bước? *Bước 2: Tìm ý, lập dàn ý
- HS độc lập suy nghĩ - Tìm ý bằng cách trả lời các câu hỏi: 
 + Truyện có tên là gì? Vì sao em chọn kể lại 
- GV gọi 3,4 HS trả lời; HS truyện này? 
khác bổ sung, nhận xét + Diễn biến của các sự việc ra sao? Ý nghĩa của 
- GV tổng hợp ý kiến, sau truyện như thế nào?
đó lưu ý một số điểm cơ bản + Cảm nghĩ của em về truyện đó?
trong từng bước của quy - Lập dàn bài:
trình làm bài. + Mở bài: Giới thiệu chuyện định kể (tên truyện, 
 lý do kể)
 Sử dụng cách mở bài:
 ++trực tiếp: giới thiệu trực tiếp đối tượng định 
 kể, lý do kể truyện
 ++ gián tiếp:
 C1: từ sự việc trong hiện tại kết nối với nội dung 
 tương đồng trong truyện định kể
 C2: từ hiện tại kết nối với những nội dung đối 
 lập trong truyện định kể
 C3: dẫn dắt từ những câu văn, câu thơ, lời bài 
 hát...liên quan đến chủ đề/nội dung truyện định 
 kể
 C4: từ cảm xúc, ấn tượng/trải nghiệm đặc biệt 
 của bản thân về truyện...
 + Thân bài: 
 ++Giới thiệu nhân vật, hoàn cảnh xảy ra câu 
 chuyện; 
 ++trình bày diễn biến sự việc theo trình tự hợp lý 
 (trong mỗi sự việc cần nêu rõ: tên sự việc, địa 
 điểm xảy ra sự việc, người tham gia sự việc, 
 nguyên nhân-diễn biến và kết quả của sự việc 
 đó)
 + Kết bài: cần tương ứng với cách mở bài đã 
 chọn
 *Bước 3: Viết bài
 Tiến hành viết bài theo bố cục ba phần của 
 dàn bài xong cần lưu ý:
 - Nhất quán về ngôi kể trong cả bài viết
 - Bám sát vào các sự việc trong truyện nhưng cần 
 có sự sáng tạo ở những chi tiết hợp lý (chi tiết 
 hóa, cụ thể hóa những sự việc trong truyện còn 
 chung chung; Tăng các yếu tố kỳ ảo, tưởng 
 tượng cho những sự việc thể hiện phẩm chất, 
 tính cách nhân vật/làm giàu ý nghĩa truyện)
 5 Ăn xong, bố mẹ cho ba đứa lên phòng em chơi. Sau khi đã xem xét căn phòng 
nhỏ của em, Nô-bi-ta tỏ ý rất thích, chỉ tiếc rằng trông nó hơi bị luộm thuộm 
một tí (?!). Sau đó cậu ta khoe: 
 - Đô-rê-mon tài như thế nào cậu biết rồi đấy. Giờ cậu ước điều gì, cậu ấy sẽ thực 
hiện ngay lập tức.
 Đô-rê-mon lườm Nô-bi-ta một cái, nhưng rồi cậu ta cũng nói: 
- Tớ không làm được tất cả mọi thứ đâu. Nhưng bây giờ cậu muốn đi đâu chơi 
thật xa, chúng ta sẽ đi. Tớ có mang theo cánh cửa thần kì đây.
 Thật đúng dịp. Chả là sáng nay chúng tôi tranh luận với nhau: cô Tấm là 
người thế nào? Tại sao một người hiền lành, tốt bụng, hiếu thảo như cô Tấm lại 
có thể hại cô em một cách vô cùng khốc liệt như vậy? Cãi nhau chán không ăn 
thua, chúng tôi định bụng hỏi cô giáo nhưng cô lại đi họp vắng. Tại sao không 
tranh thủ lúc này đến hỏi thẳng cô Tấm nhỉ?
 Nghe tôi đề đạt yêu cầu, Đô-rê-mon bảo: Hay đấy! Tớ cũng muốn đến thăm 
thế giới cổ tích của các bạn. Tuy nhiên, chúng ta sẽ không đi bằng cánh cửa thần 
kì mà sẽ sử dụng cỗ xe thời gian này.
Nói rồi cậu ta rút ngay cỗ xe từ trong chiếc túi thần kì ra. Theo lời Đô-rê-mon, tôi 
vừa nhắm mắt lại, mở mắt ra đã thấy mình đang ở trong một thế giới vô cùng xa 
lạ. Một cung điện huy hoàng, tráng lệ ở ngay trước mắt. Người hầu kẻ hạ đi lại 
tấp nập. Thấy một cô gái đang ngồi trên chiếc võng trong vườn, chúng tôi đến hỏi 
thăm. Không ngờ người đó lại chính là cô Tấm (Nô-bi-ta và tôi, mỗi đứa mất một 
chiếc bánh rán với Đô-rê-mon về chuyện này). Chúng tôi tranh thủ làm một cuộc 
phỏng vấn ngăn ngắn: Chào chị Tấm! Chúng em từ thế kỉ XXI về thăm chị đây.
Chào các em! Các em về thăm chị hay còn muốn hỏi chị gì nữa?
Ba chúng tôi nhìn nhau. Không ngờ chị Tấm lại biết trước việc chúng tôi định 
làm. Nô-bi-ta nhanh nhảu:
 - Dạ thưa chị, chúng em vẫn nói với nhau là: “Hiền như cô Tấm”. Chị đã 
từng phải mò cua, bắt ốc, làm lụng vất vả mà vẫn bị mụ dì ghẻ chửi mắng, bị cô 
em bắt nạt. Bắt được con cá bống chị cũng không ăn mà lại thả vào chum để nuôi, 
khi không thể nhặt được số thóc lẫn mà mụ dì ghẻ giao cho, chị chỉ biết khóc 
thì đúng là chị hiền thật. Vậy tại sao chị có thể làm được cái việc mà không mấy 
người dám làm, đó là xui cô Cám dội nước sôi vào người, sau lại đem xác cô Cám 
làm mắm để gửi về cho mụ dì ghẻ? Có chuyện như vậy thật ư? Cô Tấm sửng sốt.
 Tôi vội đỡ lời: Đúng thế đấy chị ạ. Em còn mang cả sách theo đây này.
Tôi lấy cuốn sách ra, đọc rành rọt phần kết thúc cho cô Tấm nghe. Nghe xong, cô 
Tấm ngẩn người ra một lúc. Rồi cô bảo chúng tôi: 
 - Không phải thế đâu các em ạ. Dù ghét, thậm chí căm thù mẹ con Cám đến 
đâu chăng nữa, sao chị có thể làm nổi một việc kinh khủng như vậy. Chắc là có 
chuyện nhầm lẫn chi đây. Thật là đáng sợ.
 Chúng tôi không biết nói sao, sau khi theo chị đi thăm cung điện, chúng tôi 
chào chị ra về, lòng không khỏi băn khoăn.
 Trong bữa cơm chiều, chúng tôi đem câu chuyện kể lại cho mẹ nghe. Mẹ 
tôi bảo: Cô Tấm nói đúng đấy các con ạ. Một người bình thường cũng khó làm 
nổi việc ấy chứ đừng nói là cô Tấm. 
 7