Giáo án Chuyên đề dạy thêm Ngữ văn 6 (Cánh diều) - Chủ đề 2: Bài văn kể lại một truyện truyền thuyết hoặc cổ tích

 CHỦ ĐỀ 2:
 BÀI VĂN KỂ LẠI MỘT TRUYỆN TRUYỀN THUYẾT HOẶC CỔ TÍCH
 (6 Tiết)
 A. Mục tiêu:
 1. Năng lực: 
 - Hiểu và phân tích các dạng bài văn kể lại một truyện truyền thuyết và 
cổ tích thường gặp.
 - Vận dụng các phương pháp làm bài văn kể lại một truyện truyền thuyết 
và cổ tích để thực hành các bước làm các dạng đề cụ thể.
 - Góp phần phát triển các năng lực: tự học, giải quyết vấn đề, hợp tác, sử 
dụng CNTT.
 2. Phẩm chất: 
 - Yêu nước: tự hào về lịch sử dựng nước, giữ nước
 - Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ văn hóa dân tộc, lịch sử văn hóa địa 
phương.
 B. Phương tiện và học liệu:
 - Máy chiếu, máy chiếu vật thể
 - Phiếu học tập, các dàn bài và bài văn minh họa
 C. Tiến trình dạy học:
 Các hoạt động của Dự kiến sản phẩm
 GV và HS
 I. Kiến thức cơ bản:
 * HĐ 1: Xác định 1. Các kiểu bài văn kể lại một truyện truyền thuyết 
 các kiểu bài văn kể hoặc cổ tích thường gặp:
 một truyện truyền 
 thuyết và cổ tích - Kể lại 1 truyện bằng lời văn của em
 - GV đặt câu hỏi: - Kể lại truyện bằng lời của nhân vật trong truyện
 Theo em, có mấy 
 - Tưởng tượng gặp một nhân vật rồi kể lại
 kiểu bài văn kể lại 
 một truyện truyền - Viết thêm hoặc thay đổi một kết thúc mới cho truyện
 thuyết hoặc cổ tích? 
 Nêu ví dụ?
 - HS độc lập suy 
 nghĩ trả lời câu hỏi
 - GV gọi 2,3 HS trả 
 lời; HS khác nhận 
 xét, bổ sung
 - GV tổng hợp kiến 
 thức: 4 kiểu vài 
 1 C4: từ cảm xúc, ấn tượng/trải nghiệm đặc biệt của bản 
 thân về truyện...
 + Thân bài: 
 ++Giới thiệu nhân vật, hoàn cảnh xảy ra câu chuyện; 
 ++trình bày diễn biến sự việc theo trình tự hợp lý (trong 
 mỗi sự việc cần nêu rõ: tên sự việc, địa điểm xảy ra sự 
 việc, người tham gia sự việc, nguyên nhân-diễn biến và 
 kết quả của sự việc đó)
 + Kết bài: cần tương ứng với cách mở bài đã chọn
 *Bước 3: Viết bài
 Tiến hành viết bài theo bố cục ba phần của dàn bài 
 xong cần lưu ý:
 - Nhất quán về ngôi kể trong cả bài viết
 - Bám sát vào các sự việc trong truyện nhưng cần có sự 
 sáng tạo ở những chi tiết hợp lý (chi tiết hóa, cụ thể hóa 
 những sự việc trong truyện còn chung chung; Tăng các 
 yếu tố kỳ ảo, tưởng tượng cho những sự việc thể hiện 
 phẩm chất, tính cách nhân vật/làm giàu ý nghĩa truyện)
 - Tăng cường bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc, đánh giá của 
 người kể chuyện; Sử dụng các yếu tố miêu tả, bình luận, 
 liên tưởng, tưởng tượng khi kể chuyện...
 - Đảm bảo sự liên kết giữa các phần, các đoạn trong bài 
 viết.
 *Bước 4: Kiểm tra và chỉnh sửa bài viết
 Sau khi viết xong bài cần xem lại và chỉnh sửa bài 
 viết theo một số gợi ý sau:
 - Sự chính xác, thống nhất giữa ngôi kể, lời kể, từ ngữ 
 xưng hô của người kể?
 - Các diễn biến chính của câu chuyện có đảm bảo được 
 cốt truyện và nhân vật hay không?
 - Sự tưởng tượng, sáng tạo nhưng không thoát ly và làm 
 sai lệch nội dung vốn có của truyện gốc?
 - Sự sắp xếp hợp lý các chi tiết và đảm bảo kết nối giữa 
 các phần, các đoạn?
 - Sự kết hợp các yếu tố miêu tả biểu cảm có đảm bảo 
 phù hợp?
 - Có đảm bảo các yêu cầu về hình thức (chính tả, chữ 
 viết, dùng từ, diễn đạt...)?
* HĐ 4: Vận dụng II. Vận dụng:
làm từng kiểu đề cụ 1. Kiểu đề 1: Kể một truyện truyền thuyết hoặc cổ tích 
thể bằng lời văn của em
 a. Định hướng: Cần thực hiện đủ quy trình 4 bước như 
- GV hướng dẫn HS trên xong, lưu ý thêm một số điểm:
hoạt động cá nhân 
hoàn thành các đề 
 3 + Kể chi tiết từng sự việc theo trình tự: từ sự việc mở đầu 
 phát triển cao trào kết thúc kết quả
 + Chú ý các chi tiết kì ảo, hoang đường: Miêu tả tài năng 
 của Sơn Tinh và Thủy Tinh, cuộc giao đấu giữa hai 
 thần
 + Sử dụng thêm các yếu tố miêu tả: vẻ đẹp của Mị 
 Nương, hình dáng diện mạo của Sơn Tinh và Thủy 
 Tinh
 + Đánh giá, bình luận về hành động của các nhân vật 
 trong truyện
 - Kết bài: ý nghĩa của truyện truyền thuyết cũng như 
 những giá trị lịch sử liên quan đến ngày nay.
 - Bước 3: Viết bài ( đảm bảo các yêu cầu như phần quy 
 trình viết bài đã phân tích)
 * Bài viết minh họa: Sách HD các dạng bài làm văn 
 6/Tr15
 - Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa
 (Sử dụng Rubric để đánh giá và tự đánh giá bài viết của 
 mình, của bạn)
 RUBRIC
 Đánh giá bài viết kể lại một truyện truyền thuyết hoặc cổ tích
 Tiêu Mức độ
 chí Chưa đạt Đạt Tốt
 Chưa viết đúng kiểu Viết đúng kiểu bài văn Viết đúng kiểu bài văn tự sự 
 bài tự sự (Kể lại tự sự (Kể lại truyện) (Kể lại truyện), biết kết hợp 
 Kiểu truyện) sử dụng các yếu tố miêu tả, 
 bài biểu cảm hợp lí trong bài 
 viết.
 (0 điểm) (0,25 điểm) (0,5 điểm)
 Bài viết chưa có bố Bài viết có bố cục 3 Bài viết có bố cục 3 phần rõ 
Bố cục 3 phần. phần ràng, mạch lạc
cục (0 điểm) (0,5 điểm) (1,0 điểm)
 Các sự việc, chi tiết Các sự việc, chi tiết Các sự việc, chi tiết trong 
 trong truyện kể lại trong truyện được kể lại truyện được kể lại đầy đủ, 
 Sự chưa đầy đủ, chính đầy đủ, chính xác, đảm chính xác, đúng trình tự, có 
 việc xác, trình tự không bảo trình tự. sự sáng tạo (kết hợp các yếu 
 chi phù hợp. tố miêu tả, biểu cảm và bộc 
 tiết lộ được suy nghĩ của bản 
 thân) hấp dẫn người đọc.
 (0 - 3,5 điểm) (3,75 - 5,75 điểm) (5,57 - 7,75 điểm)
Hình Còn mắc nhiều lỗi Không mắc (rất ít) lỗi Không mắc các lỗi chính tả, 
thức chính tả, dùng từ, viết chính tả, dùng từ, viết dùng từ, đặt câu, có cách 
 câu, liên kết, diễn đạt. câu, liên kết, diễn đạt. dùng từ, diễn đạt ấn tượng, 
 độc đáo.
 (0 điểm) (0,5 điểm) (0,75 điểm)
 5 ta để cúng Tiên Vương (có thể sử dụng yếu tố biểu cảm, thái độ đánh giá việc 
chọn lựa của vua cha).
+ Cha ta nói về ý nghĩa của bánh tròn là tượng trời nên đặt tên là bánh giầy , 
bánh vuông là tượng đất nên đặt tên là bánh chưng (tăng cường yếu tố miêu tả).
+ Cha ta nói với mọi người, ta đã làm vừa ý cho ta nên được vua cha truyền ngôi 
cho (Có thể sử dụng yếu tố biểu cảm, ý kiến đánh giá về sự việc này.
+ Từ đó nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục làm bánh chưng, bánh 
giầy trong ngày Tết (có thể nêu thái độ đánh giá về nét đẹp văn hóa cổ truyền 
của dân tộc ta).
C. Kết bài: Kết thúc của câu chuyện ngắn và nêu bài học được rút ra từ câu 
chuyện hoặc gửi gắm thông điệp.
(Ví dụ: Các bạn thấy đấy bánh chưng bánh giầy không chỉ gắn liền với phong 
tục thờ cúng tổ tiên, đánh dấu sự kiện ta được truyền ngôi mà còn có ý nghĩa để 
cao nghề nông, đề cao lúa gạo. Và Tết nay ta rất vui khi được dự hội thi làm bánh 
chưng, bánh giầy. Ta mong mọi người hãy giữ gìn và phát huy phong tục tốt đẹp 
này của dân tộc Việt Nam.
3. Kiểu bài 3: Tưởng tượng gặp nhân vật trong truyện rồi kể lại
a. Định hướng: đối với kiểu bài này ngoài việc tiến hành các bước chung cần lưu 
ý một số điểm sau
- Chọn được tình huống gặp gỡ nhân vật trong truyện một cách hợp lý.
- Tưởng tượng ta thời gian không gian và bối cảnh gặp gỡ (tùy theo từng truyện 
truyền thuyết hay cổ tích để tưởng tượng hợp lý).
- Trong bài kể, mình chỉ đóng vai trò phụ để nêu những ý kiến, hoặc gợi mở sự 
việc để nhân vật trong truyện kể lại. Nói khác đi là trong bài viết sẽ có hai chuyện 
lồng nhau: thứ nhất là chuyện của người viết bài làm văn và thứ hai là câu chuyện 
của nhân vật trong truyện mà mình lựa chọn kể.
- Tuy nhiên, sử dụng lời thoại của mình với nhân vật phải hợp lý, không sử dụng 
quá nhiều chuyện sẽ trở nên vụn vặt hoặc bị rối rắm.
b. Luyện đề: Tưởng tượng cuộc gặp gỡ với một nhân vật trong truyện truyền 
thuyết hoặc cổ tích mà em yêu thích. Hãy viết bài văn kể lại cuộc trò chuyện đó.
* Đánh giá bài văn: 
 Các tiêu chí Điểm
 1. Đảm bảo cấu trúc của một bài văn tự sự: có đầy đủ mở bài, thân bài, 0,5
 kết bài. 
 2. Xác định đúng vấn đề tự sự: cuộc gặp gỡ và trò chuyện với một nhân 0,5
 vật cổ tích
 7 tượng trưng cho khát vọng chiến thắng quân thù. Ta thay mặt nhân dân trừng trị đích đáng lũ 
giặc ngông cuồng, dám xâm phạm vào giang sơn gấm vóc của tổ tiên.
 Còn bây giờ, trong thời đại khoa học kĩ thuật phát triển như vũ bão, con người không cần 
phải khổng lồ về thể xác nhưng phải khổng lồ về ý chí và trí tuệ. Một trí tuệ sáng suốt, một 
nghị lực phi thường trong một thân thể khỏe mạnh là những điều rất cần thiết cho cuộc sống 
ngày nay. Đó là những lời tâm huyết mà ta muốn nói. Cậu bé hãy suy nghĩ kĩ xem có đúng 
không. Nếu đúng thì hãy làm theo và ta cũng nói trước rằng đó là cả quá trình phấn đấu lâu 
dài và gian khổ đấy ! Ta chúc cậu mai sau trở thành người có đức, có tài hữu ích cho đất 
nước! Thôi, chào cậu! Ta đi đây!
 Thánh Gióng dứt lời, ngựa sắt hí vang, bốn vó từ từ nhấc khỏi mặt đất. Cả người lẫn 
ngựa bay càng lúc càng cao, rồi mờ dần, mờ dần giữa những đám mây trắng như bông.
 Em bàng hoàng tỉnh giấc. Ôi! Thì ra là một giấc mơ! Một giấc mơ lạ lùng! Tiếng nói 
của Thánh Gióng vẫn văng vẳng đâu đây. Em thấm thía lời khuyên chí tình của ngài. Đúng 
là chi có thể bằng con đường học tập, rèn luyện và phấn đấu không ngừng thì chúng ta mới 
biến được những ước mơ đẹp đẽ thành hiện thực.
4. Kiểu bài 4: Viết thêm hoặc thay đổi một kết thúc mới cho truyện
a. Định hướng: Viết thêm hoặc thay đổi một kết thúc mới cho truyện là một 
cách kể chuyện sáng tạo rất hấp dẫn và lý thú. Tuy nhiên phải phụ thuộc vào 
những yếu tố:
- Tùy theo cốt truyện, đặc biệt là phần kết thúc của truyện vì kiểu bài này 
thường phù hợp với những truyện có kết thúc mở.
- Tùy theo sự tưởng tượng của người viết nhưng phải hợp lý theo mạch lôgic 
của truyện.
- Viết thêm kết thúc mới, nhưng trước đó vẫn có thể kể các sự việc chính của 
truyện.
- Phần viết thêm hoặc thay đổi kết thúc của truyện có thể có quan hệ nhân quả 
tương đồng hoặc cũng có thể có quan hệ đối lập (nghịch loogic) với chuỗi sự 
việc trước đó của truyện.
- Sự tưởng tượng phải ngắn gọn, hợp lý, không tưởng tượng lan man dài dòng, 
không đúng với bản chất cốt truyện.
- Kiểu bài này phù hợp với nhiều cách kể (kể bằng lời văn của mình, nhập vai 
nhân vật hoặc gặp nhân vật trong truyện)
b. Luyện đề: Kể lại truyện Em bé thông minh bằng lời văn của em bé khi đã 
trở thành Trạng nguyên với một kết thúc mới.
* Dàn bài tham khảo:
A. Mở bài: Người kể tự giới thiệu và hoàn cảnh của câu chuyện
(ví dụ: Tôi là em bé trong truyện Em bé thông minh, cũng là trạng nguyên nhỏ 
tuổi nhất của đất nước. Tôi vốn sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo, 
quanh năm gắn bó với ruộng đồng quê hương. )
B. Thân bài: Kể diễn biến các sự việc chính 
 9