Giáo án Chuyên đề 1 và Chuyên đề 2 - Ngữ văn 10 Cánh diều

 TÊN BÀI DẠY:
Chuyên đề 1:
 TẬP NGHIÊN CỨU VÀ VIẾT BÁO CÁO VỀ MỘT VẤN ĐỀ
 VĂN HỌC DÂN GIAN
 Môn học: Ngữ văn. Lớp 10
 Thời gian thực hiện: 10 tiết (Tiết 01-02-03-04-05-06-07-08-09-10)
I.MỤC TIÊU:
1. Về kiến thức:
- Biết các yêu cầu, cách thức nghiên cứu, viết báo cáo và thuyết trình về một vấn đề 
văn học dân gian.
2. Về năng lực:
- Rèn luyện nếp tư duy khoa học, biết vận dụng một số thao tác tư duy cơ bản nhằm 
chiếm lĩnh tri thức.
3.Về phẩm chất:
- Biết phát huy ảnh hưởng tích cực của văn học với đời sống, củng cố hiểu biết và bồi 
đắp tình yêu với VHDG nói riêng và nghệ thuật nói chung.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:
1.Thiết bị dạy học: Máy tính, máy chiếu, điện thoại thông minh..
2.Học liệu:- Tranh ảnh và video liên quan.
- Sử dụng các phiếu học tập trong dạy học đọc, viết, nói, nghe.
III. Tiến trình bài dạy:
 PHẦN 1: YÊU CẦU VÀ CÁCH THỨC NGHIÊN CỨU MỘT VẤN ĐỀ VĂN 
 HỌC DÂN GIAN
 Thời gian thực hiện: 03 tiết (Tiết 01-02-03)
I.MỤC TIÊU:
1. Về kiến thức:
-Biết các yêu cầu, cách thức nghiên cứu, viết báo cáo và thuyết trình về một vấn đề 
văn học dân gian: 
+Nắm được các khái niệm cơ bản của nghiên cứu một vấn dề VHDG.
 1 Bước 4: Đánh giá, kết luận: Nhận xét câu trả lời của HS, dẫn dắt để kết nối hoạt 
động hình thành kiến thức mới.
 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 2.1: Cung cấp tri thức khái quát về hoạt động nghiên cứu VHDG
a. Mục tiêu: Tìm hiểu chung về yêu cầu, mục đích, biết được thế nào là hoạt động 
nghiên cứu và ý nghĩa của hoạt động nghiên cứu VHDG
b. Nội dung : Vận dụng kĩ năng đọc thu thập thông tin, trình bày để tìm hiểu về 
c. Sản phẩm: Câu trả lời cá nhân trình bày được một số nét cơ bản về hoạt động 
nghiên cứu VHDG .
d. Tổ chức thực hiện hoạt động:
 HĐ của GV và HS Dự kiến sản phẩm
HOẠT ĐỘNG CHUNG CẢ LỚP I.Yêu cầu và cách thức nghiên cứu một vấn đề 
*Tìm hiểu về những yêu cầu và văn học dân gian:
cách thức của việc nghiên cứu một 1. Thế nào là nghiên cứu một vấn đề văn học 
vấn đề VNDG: dân gian ?
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: - Nghiên cứu một vấn đề VHDG là hoạt động thu 
HS làm việc cá nhân thập và xử lí thông tin nhằm làm sáng tỏ một vấn 
? Qua tìm hiểu ở nhà, nêu những đề chưa được giải quyết hay làm rõ những băn 
hiểu biết của em về những yêu cầu khoăn, thắc mắc về một nội dung nào đó của 
và cách thức nghiên cứu một vấn đề VHDG.
văn học dân gian ? - Mục đích của hoạt động nghiên cứu VHDG là 
(Thế nào là nghiên cứu một vấn đề tập phát hiện, nêu và giải quyết những vấn đề còn 
VHDG? Mục đích nghiên cứu và chưa hiểu, chưa thấy thuyết phục về văn học dân 
cách thức tiến hành?...) gian. Qua đó mở rộng vốn hiểu biết về văn học, 
Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ. góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân 
Bước 3: Báo cáo, thảo luận tộc ; đồng thời hình thành một số thao tác đơn 
Bước 4: Đánh giá, kết luận giản và quen thuộc của hoạt động nghiên cứu 
 VHDG 
Hoạt động 2.2: Cung cấp tri thức về cách thức tiến hành hoạt động nghiên cứu 
VHDG
 3 văn bản) trong văn hóa Việt Nam.
Huyền bí chém yêu tinh gà xây - Lí do lựa chọn đề tài : + Sau khi đọc xong 
thành Cổ Loa truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu 
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: Trọng Thủy người nghiên cứu cho rằng : Sự 
 hình thành của tòa thành Cổ Loa trong truyền 
Phiếu 1 - Xác định đề tài nghiên thuyết liên quan mật thiết đến hình tượng con 
cứu được thực hiện trong video? gà.
Tại sao người nghiên cứu lại lựa - Đặc trưng của truyền thuyết được nhắc tới 
chọn đề tài đó? trong đề tài: 
 + Sự kết hợp giữa cốt lõi sử và yếu tố hoang 
Phiếu 2- Đặc trưng nào của tác đường kì ảo.
phẩm truyền thuyết DG tìm hiểu + Chi tiết tiêu biểu trong truyền thuyết An 
được nghiên cứu ở đó ?(yếu tố kì Dương Vương và Mị Châu trọng Thủy : Con gà 
ảo , chi tiết tiêu biểu nào ?) trắng thành tinh gáy ngăn cản không cho vua 
 xây thành - liên quan đến Xóm Gà và tục 
 không nuôi gà trắng và không ăn thịt gà trắng, 
 ngan trắng .
 Chi tiết chiếc áo lông ngỗng của Mị Châu liên 
 quan đến tục không nuôi ngan trắng của dân Cổ 
 Loa.
 + Chi tiết Rùa Vàng giúp vua An Dương 
 Vương xây thành Cổ Loa.
Phiếu 3 - Người nghiên cứu đã làm - Người nghiên cứu đã đi thực địa đến vùng đất 
cách nào để thu thập thông tin cho Cổ Loa, khảo sát bằng cách phỏng vấn người 
đề tài nghiên cứu? dân Cổ Loa, phỏng vấn nhà nghiên cứu văn 
Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ. hóa dân gian.. sưu tầm tìm hiểu tư liệu liên 
Hs có thể dùng giấy A0 đề làm quan đến đề tài của mình.
phiếu. - Những câu hỏi đặt ra liên quan đến đề tài 
Bước 3: Báo cáo, thảo luận nghiên cứu :
- Các nhóm cử đại diện lên báo + Phỏng vấn người dân : ?Vì sao xóm có tên là 
cáo sản phẩm. Xóm Gà?
 5 sâu tài liệu ?( Trình bày những thao b.2. Tìm kiếm, thu thập, đánh giá, lựa chọn các 
 tác dùng để nghiên cứu sâu tài liệu nguồn tài liệu phù hợp về vấn đề VHDG
 đã thu thập được?) - Sử dụng Internet( các công cụ tìm kiếm tư 
 - Thời gian thực hiện 7 phút. liệu, từ khóa, xác định những địa chỉ đáng tin 
 Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ. cậy cho vấn đề văn học dân đã chọn).
 Hs có thể dùng giấy A0 đề làm - Sử dụng thư viện( quốc gia, tỉnh, thành phố, 
 phiếu. quận,huyện/thị xã, thậm chí thư viện của viện 
 Bước 3: Báo cáo, thảo luận nghiên cưú, các trường đại học) để tìm các tài 
 - HS báo cáo sản phẩm. liệu liên quan( tuyển tập tác phẩm văn học dân 
 Bước 4: Đánh giá, kết luận gian, các công trình nghiên cứu,) 
 - GV nhận xét thái độ và kết quả - Sử dụng phương thức khác: phỏng vấn, 
 làm việc, chỉ ra những ưu điểm và nghiên cứu, thực địa và quan sát
 hạn chế trong hoạt động b.3. Nghiên cứu sâu tài liệu:
 - Chuẩn kiến thức & chuyển dẫn - Đọc: kết hợp giữa đọc tổng thể văn bản để có 
 sang luyện tập, vận dụng. nhận thức ban đầu về cấu trúc và những nội 
 dung lớn của tài liệu với đọc kĩ, đọc sâu các 
 khía cạnh cụ thể có liên quan đến vấn đề văn 
 học dân gian cần tìm hiểu, giải quyết.
 - Ghi chép: ghi chú, lưu giữ những thông tin 
 quan trọng; những từ ngữ, khái niệm, thuật ngũ 
 cần tra cứu; những câu hỏi băn khoăn nảy sinh 
 trong lúc đọc.Có thể sửu dụng sổ tay đọc, nhật 
 kí đọc sách, giấy nhớ,dể ghi chép.
 - Tra cứu: thông tin ở các trang khác trong 
 cùng một tài liệu hoặc các nguồn tư liệu khác( 
 sách, báo, công trình nghiên cứu, Internet..)
 HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP
a. Mục tiêu: HS hiểu được kiến thức và vận dụng trong bài học để thực hiện bài tập 
GV giao. 
b. Nội dung: Hs hình thành được ý tưởng, đề tài và câu hỏi nghiên cứu, biết cách tra 
cứu tài liệu ngay trên lớp.
 7 Những mô típ - Xác định đề tài - Tìm kiếm và thu - Tiến hành việc đọcghi 
quen thuộc trong nghiên cứu ? thập tài liệu cần thiết chú và tra cứu những 
ca dao than thân - Xác định các ? [ Tên tài liệu? thông tin cần thiết giúp 
của người Việt câu hỏi nghiên Nguồn ( Internet, thư em trả lời một trong số 
Nam( người cứu của đề tài đã viện.. )] các câu hỏi nghiên cứu đã 
Kinh) chọn ? xác định?
Câu trả lời của - Đề tài :Mô típ * Tên nguồn và các * Mô típ đó được thể hiện 
các nhóm mở đầu bằng lời tài liệu : như thế nào ?
 than "Thân em " - Hoàng Tiến - Thể hiện nhiều trong 
 trong ca dao than Tựu(1997), Bình những câu ca dao mở đầu 
 thân của người giảng ca dao, NXB là Thân em.. trong lời 
 Việt Nam( người Giáo dục Hà Nội. ( than của người phụ nữ 
 Kinh). Nguồn : Thư viện VN thời phong kiến.
 - Câu hỏi: trường THPT Thái ( Liệt kê một số câu ca 
 + Mô típ đó được Thuận- Bắc Giang). dao có mở đầu thân em).
 thể hiện như thế - Mô típ quen thuộc * Ý nghĩa , điểm đặc sắc, 
 nào ? trong ca dao Việt tác dụng:
 - Ý nghĩa , điểm Nam ( Nguồn - Mang nghĩa về nỗi đau 
 đặc sắc, tác dụng :https://taplamvan.ed thân phận của người phụ 
 của mô típ đó u.vn/mo-tip-quen- nữ trong XHPK.
 trong việc thể thuoc-trong-ca -dao- - Phản ánh sự lệ thuộc 
 hiện lời than thân viet- của người phụ nữ trong 
 ? nam/#izz7LxCxY600 XHPK .
 - Phán ánh những khát 
 vọng về hạnh phú của 
 người phụ nữ trong 
 XHPK.
 - Ngợi ca vẻ đẹp của 
 người trong XHPK..
 HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG
a. Mục tiêu: HS hiểu được kiến thức và vận dụng trong bài học để thực hiện bài tập 
GV giao. 
 9