Giáo án Bộ 16 Chuyên đề Bồi dưỡng HSG Ngữ văn 7 - Chuyên đề 3: Viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học

 Ngày soạn: 
Ngày dạy: 
BUỔI 4:
 CHUYÊN ĐỀ 3: VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT 
 TRONG MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC
 (Dùng chung 3 bộ sách)
 Thời lượng: 3 tiết
I.MỤC TIÊU
 1. Kiến thức:
 - Biết viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học
 2. Năng lực
 a. Năng lực chung
 - Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng 
 lực hợp tác...
 b. Năng lực riêng biệt
 - Năng lực thu thập thông tin liên quan đến bài học.
 - Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận, hoàn thành bài văn về phân tích 
 đặc điểm nhân vật
 - Năng lực tiếp thu tri thức , nắm được các yêu cầu khi phân tích một nhân vật 
 trong tác phẩm văn học.
 3. Phẩm chất:
 - Nghiêm túc trong học tập. - Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Nhân vật văn học là linh hồn của 
tác phẩm. Tác giả thông qua nhân vật – đứa con tinh thần của mình mà truyền tải 
mọi thông điệp mong muốn đến với người đọc, người nghe. Với dạng bài yêu cầu 
phân tích nhân vật thì nhiệm vụ của chúng ta là làm sáng tỏ những đặc điểm của 
nhân vật đó đồng thời thể hiện được “ý đồ” mà tác giả muốn gửi gắm khi xây dựng 
nhân vật ấy. Bài học hôm nay sẽ giúp các em nắm được các kĩ năng phân tích nhân 
vật trong một tác phẩm văn học.
2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
a.Mục tiêu: 
- Nắm được nhân vật văn học là gì? Có thể chia nhân vật văn học ra thành những 
loại nào? Nhân vật văn học thường thể hiện qua các phương diện nào?
- Thế nào là phân tích đặc điểm nhân vật trong môt tác phẩm văn học?
- Nắm được yêu cầu khi làm bài văn phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học.
- Phân tích được bài viết và nắm được những điều cần lưu ý khi viết bài văn phân 
tích nhân vật trong tác phẩm văn học.
- Nắm được các kĩ năng viết bài văn phân tích nhân vật trong một tác phẩm văn học.
b. Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên 
quan đến bài học.
c. Sản phẩm học tập: 
- HS trả lời các yêu cầu khi làm bài văn phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học.
- HS áp dụng các yêu cầu để phân tích nhân vật trong một tác phẩm văn học.
d. Tổ chức thực hiện: nhân vật loại hình, nhân vật tính cách, 
nhân vật tư tưởng.
*Nhân vật văn học thường được thể 
hiện qua các phương diện sau :
- Lai lịch : Đây là phương diện đầu tiên 
góp phần hình thành đặc điểm tính cách 
nhân vật. Nhưng không phải tác phẩm 
nào cũng chú ý tới lai lịch nhân vật . Ta 
chỉ chú ý tới lai lịch nhân vật khi đó là 
một dụng ý của nhà văn trong việc khắc 
họa số phận và tính cách nhân vật mà 
thôi.
- Ngoại hình : thể hiện qua việc miêu tả 
về thân hình, gương mặt, ánh mắt, làn 
da, mái tóc, trang phục, tướng 
mạo,Qua ngoại hình, nhà văn gửi gắm 
những chiêm nghiệm về con người và 
cuộc đời. Việc miêu tả ngoại hình nhân 
vật thường hướng tới việc thể hiện nội 
tâm, tính cách nhân vật.
- Nội tâm : là thế giới bên trong nhân 
vật, bao gồm cảm giác, cảm xúc, tình 
cảm, tâm lí, suy nghĩ,của con người. 
Ngòi bút của nhà văn có thể miêu tả 
được thế giới nội tâm của con người 
nhân vật rất sâu kín, phong phú, phức 
tạp. Qua đó có thể xét đoán được tính 
cách nhân vật.
- Ngôn ngữ : ngôn ngữ của nhân vật là 
lời nói (đối thoại, độc thoại) của nhân 
vật trong các tác phẩm. Thông thường 
con người làm sao thì lời ăn tiếng nói Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học Minh. Một con thuyền nhỏ, hai vợ 
tập chồng, thằng con trai và con chó Luốc 
 đi lang thang kiếm sống bằng đủ thứ 
- HS nghe câu hỏi, thảo luận bàn và nghề : câu rắn, lấy mật, săn cá 
 sâu,Gương mặt ông khoáng đạt, rất 
hoàn thành yêu cầu.
 dễ mến. Làn da mặt như người trẻ, chỉ ở 
Bước 3: Báo cáo và thảo luận đôi khóe mắt và trên vầng trán cao là có 
 xếp mấy đường nhănĐôi mắt to, sáng 
- GV mời đại diện HS trình bày kết quả quắc, núp dưới cặp chân mày rậm 
 đenMấy nét thôi, nhưng hiện ra cái vẻ 
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận 
 phóng khoáng, tự tin của một đời sống 
xét, góp ý, bổ sung. tự do và từng trải. »
Bước 4: Kết luận, nhận định (Theo Bùi Hồng)
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến Trong đoạn trích trên, người viết 
thức Ghi lên bảng. vừa giới thiệu được các đặc điểm của 
 nhân vật (lai lịch, xuất thân, hình dáng, 
 hành động, việc làm,) vừa kết hợp nêu 
 lên các nhận xét về nhân vật ấy (Gương 
 mặt ông khoáng đạt, rất dễ mến. », 
 « Mấy nét thôi, nhưng hiện ra cái vẻ 
 phóng khoáng, tự tin của một đời sống 
 tự do và từng trải. »)
 3. Những yêu cầu đối với bài văn phân 
NV 3: Những yêu cầu đối với bài văn tích đặc điểm nhân vật trong tác 
phân tích đặc điểm nhân vật trong tác phẩm văn học :
phẩm văn học - Giới thiệu được nhân vật trong tác 
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ phẩm văn học.
học tập - Chỉ ra được đặc điểm của nhân vật dựa 
 trên các bằng chứng trong tác phẩm.
 - Nhận xét được nghệ thuật xây dựng 
 nhân vật của nhà văn. tập cuối cùng » của O.Hen-ri. => Đề yêu 
 cầu phân tích một khía cạnh của nhân 
- HS nghe câu hỏi, thảo luận bàn và vật. 
hoàn thành yêu cầu.
 b. Dạng đề mở : là dạng đề chỉ nêu yêu 
 cầu phân tích đặc điểm nhân vật yêu 
Bước 3: Báo cáo và thảo luận 
 thích trong một tác phẩm mà không yêu 
- GV mời đại diện HS trình bày kết quả cầu phân tích nhân vật nào, tác phẩm 
 nào.
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận 
xét, góp ý, bổ sung. Lưu ý : Với dạng đề này, học sinh có 
 thể tùy ý lựa chọn một nhân vật mà mình 
Bước 4: Kết luận, nhận định yêu thích trong một tác phẩm văn học đã 
 được học hoặc được đọc nhưng phải là 
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến nhân vật mà người viết yêu thích, ấn 
thức Ghi lên bảng. tượng nhất.
 Ví dụ : Em đã được đọc và học rất nhiều 
 nhân vật, hãy viết bài văn phân tích một 
 nhân vật văn học mà em yêu thích, ấn 
 tượng nhất.
 5. Phạm vi đề ra
 Đối với kiểu bài phân tích đặc điểm 
 nhân vật trong một tác phẩm văn học 
 của chương trình lớp 7 thì yêu cầu của 
 đề có thể :
NV 5: Phạm vi ra đề
 - Phân tích nhân vật trong đoạn trích, 
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ trích từ tác phẩm văn học đã được học, 
học tập được đọc ở các bộ sách hiện hành.
 - Phân tích đặc điểm một nhân vật hoặc 
? Đối với kiểu bài phân tích đặc điểm 
 một vài đặc điểm của nhân vật trong một 
nhân vật trong một tác phẩm văn học 
 đoạn trích của một tác phẩm ngoài 
của chương trình lớp 7 thì yêu cầu của 
 chương trình sách giáo khoa hiện hành.
đề có thể là gì ?Ví dụ. Hoạt động 2: Phương pháp viết bài học, đã đọc hoặc nhân vật được yêu cầu 
văn phân tích đặc điểm nhân vật trong đề bài.
trong một tác phẩm văn học 
 -Xác định mục đích làm bài : Phân tích 
NV 1. Phương pháp chung nhân vật để làm rõ những đặc điểm đáng 
 chú ý, cuốn hút của nhân vật. Thuyết 
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ 
 phục người đọc đồng tình với ý kiến của 
học tập mình về một nhân vật văn học.
? Nêu tên các bước viết bài văn phân - Thu thập tài liệu : Ngoài những nhân 
 vật đã được học trong các văn bản sách 
tích đặc điểm nhân vật trong tác phẩm 
 giáo khoa, có thể tìm đọc các truyện 
văn học? ngắn viết cho thiếu nhi để mở rộng sự 
 hiểu biết đặc điểm nhân vật trong tác 
? Chuẩn bị trước khi viết em làm những 
 phẩm văn học ngoài sách giáo khoa. Khi 
gì ?
 chọn được nhân vật cần phân tích đặc 
? Tìm ý và lập dàn ý cho kiểu bài này. điểm, học sinh đọc lại truyện môt lần 
 nữa và chú ý những chi tiết liên quan 
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học đến nhân vật như ngoại hình, lời nói, 
tập hành động, suy nghĩ, mối quan hệ với 
 các nhân vật khác.
- HS nghe câu hỏi, thảo luận bàn và 
 Bước 2 : Tìm ý và lập dàn ý
hoàn thành yêu cầu.
 a.Tìm ý 
Bước 3: Báo cáo và thảo luận 
 - Nhân vật em phân tích là nhân vật 
- GV mời đại diện HS trình bày kết quả nào ? Trong tác phẩm nào ? Của ai ? 
 Nhân vật ấy là người như thế nào ?
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận 
xét, góp ý, bổ sung. - Nhân vật ấy có những đặc điểm nào 
 nổi bật ? (Về ngoại hình, hành động, 
Bước 4: Kết luận, nhận định ngôn ngữ, nội tâm). Những đặc điểm đó 
 cho thấy điều gì về phẩm chất, tính cách 
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến của nhân vật ?
thức Ghi lên bảng.