Chuyên đề Luyện kĩ năng giải bài tập đọc-hiểu trong đề thi tốt nghiệp THPT

 BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ THÁNG 4 NĂM 2023
 TÊN CHUYÊN ĐỀ: LUYỆN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP ĐỌC - HIỂU 
 TRONG ĐỀ THI TỐT NGHIỆP THPT
 Bộ môn: Ngữ văn 
 Người báo cáo: Nguyễn Thị Hồng Phương
I.Cấu trúc bài tập đọc- hiểu trong đề thi tốt nghiệp THPT:
1.Ngữ liệu đọc-hiểu
Một đoạn trích văn xuôi (thường trích trong văn bản nhật dụng hoặc văn bản nghệ 
thuật) nói về vẻ đẹp quê hương, đất nước và con người Việt Nam; các vấn đề xã 
hội, thời đại; thông điệp về tuổi trẻ, đạo đức, lẽ sống,
2.Hệ thống câu hỏi: Có 3 mức độ
-Mức độ nhận biết (Câu 1,2): Thường có các từ khóa: Nêu, cho biết, xác định, chỉ 
ra, liệt kê,
-Mức độ thông hiểu (Câu 3): Thường có các từ khóa: Phân biệt, giải thích, lí giải, 
như thế nào,
-Mức độ vận dụng (Câu 4): Thường có các từ khóa: Nhận xét, bộc lộ quan điểm, 
trình bày, đánh giá,
3.Nội dung các câu hỏi: Tập trung vào 3 vùng kiến thức:
-Tiếng Việt: Phong cách ngôn ngữ, biện pháp tu từ, nghĩa của câu, các kiểu câu.
-Làm văn: Thao tác lập luận, phương thức biểu đạt, hình thức lập luận.
-Lí luận: Nội dung, ý nghĩa, đề tài, chủ đề, tư tưởng.
II.Một số dạng câu hỏi và phương pháp trả lời:
1.Các câu hỏi ở mức độ nhận biết:
1.1.Dạng 1.Câu hỏi yêu cầu xác định phương thức biểu đạt của đoạn trích
Tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận, hành chính công vụ.
-Trường hợp 1. Câu hỏi yêu cầu xác định các phương thức biểu đạt 
Trả lời: Đoạn trích/văn bản trên có sự kết hợp các phương thức biểu đạt: 1.6.Câu hỏi yêu cầu nêu chủ đề của đoạn trích
Lưu ý: 
-Để xác định được chủ đề đoạn trích, cần trả lời câu hỏi: Nội dung bao trùm tòan 
bộ đoạn trích là gì? Câu trả lời chính là chủ đề.
-Trả lời khoảng 2 - 3 dòng.
1.7.Câu hỏi yêu cầu tái hiện một khía cạnh nội dung được trình bày trong ngữ liệu.
Ví dụ:
-Theo tác giả, “thấu cảm” là gì ?
(Đề thi THPT Quốc gia 2017)
-Theo đoạn trích, sông Hồng đã để lại những gì trước khi về với biển ?
 (Đề thi minh họa 2022)
Lưu ý: Nội dung câu trả lời đã được thể hiện trong ngữ liệu.
1.8.Câu hỏi yêu cầu chỉ ra các từ ngữ, hình ảnh thể hiện một khía cạnh trong ngữ 
liệu.
Ví dụ:
-Chỉ ra hai hình ảnh trong đoạn trích diễn tả sự khắc nghiệt của thiên nhiên miền 
Trung.
(Đề thi minh họa 2021)
 Miền Trung
 Câu ví dặm nằm nghiêng
 Trên nắng và dưới cát
 Đến câu hát cũng hai lần sàng lại
 Sao lọt tai rồi vẫn day dứt quanh năm.
 Miền Trung
 Bao giờ em về thăm
 Mảnh đất nghèo mồng tơi không kịp rớt -Anh/chị hiểu như thế nào về ý kiến: “thế giới sẽ chẳng có hòa bình nào hết nếu 
trong mỗi cá nhân chúng ta, hòa bình không ngự trị” trong đoạn trích ?
(Đề thi thử 2022 Sở GD & ĐT Hà Tĩnh)
Anh/chị hiểu như thế nào về ý kiến: “Sự tử tế, lòng thiện lương tiềm ẩn trong ta, 
chờ ta cởi mở tấm lòng và thực hiện” ?
*Cách trả lời:
-Trích dẫn ý kiến/đoạn thơ trong câu hỏi vào bài làm. Phần trích dẫn đặt trong dấu 
“”.
-Trình bày ngắn gọn cách hiểu của mình (không sa vào phân tích), khoảng 3-5 
dòng.
VD:
 - “Miền Trung
 Eo đất này thắt đáy lưng ong
 Cho tình người đọng mật”
Những dòng thơ trên giúp ta hiểu được sự khắc nghiệt của mảnh đất miền Trung, 
những khó khăn mà người dân miền Trung phải gánh chịu. Đồng thời những dòng 
thơ ấy còn giúp ta hiểu được con người miền Trung luôn thắm đượm tình người.
 -một con sông rì rầm sóng vỗ
 trong muôn vàn câu thơ
 làm nên xóm thôn, hoa trái, những ngôi nhà
 tạo sắc áo, màu cây và tiếng Việt.
 Những dòng thơ trên giúp ta hiểu được vai trò to lớn của sông Hồng đối với đời 
sống con người Việt Nam. Sông Hồng là nguồn cảm hứng bất tận trong thơ ca, tạo 
nên những giá trị văn hóa, văn học làm phong phú thêm đời sống tinh thần con 
người Việt Nam. Ngoài ra, con sông ấy còn góp phần làm nên đời sống vật chất, 
tạo nên sự sống cho con người. 
-Ý kiến“thế giới sẽ chẳng có hòa bình nào hết nếu trong mỗi cá nhân chúng ta, 
hòa bình không ngự trị” có thể hiểu: Hòa bình của thế giới được tạo bởi nhận thức, 2.4.Câu hỏi yêu cầu chỉ ra sự tương đồng hoặc khác biệt giữa 2 đối tượng (thuật 
ngữ, khái niệm, nội dung được trình bày trong ngữ liệu).
-Ví dụ: Chỉ ra sự khác biệt giữa “sống vì người khác” và “sống theo người khác”. 
-Trả lời: “sống vì người khác” và “sống theo người khác” là hai quan điểm sống 
khác nhau. Nếu “sống vì người khác” là lối sống chủ động hy sinh, cống hiến, đáng 
được trân trọng thì “sống theo người khác” là lối sống bị động, phụ thuộc, là lối 
sống cần phải khắc phục. 
2.5. Câu hỏi yêu cầu suy luận trên cơ sở nội dung ngữ liệu
-Ví dụ: Dựa vào đoạn trích, anh/chị hãy cho biết để theo kịp sự phát triển của thế 
giới hiện đại , mỗi người chúng ta cần phải làm gì?
Cách trả lời: Kết hợp dùng lời văn của mình và trích dẫn một số từ ngữ, câu văn 
trong ngữ liệu. Hoặc dùng hoàn tòan lời văn của minh để diễn đạt, nhưng phải huy 
động kiến thức từ nội dung ngữ liệu.
->Từ nội dung đoạn trích, ta thấy rằng để theo kịp sự phát triển của thế giới hiện 
đại , trước hết mỗi người chúng ta cần phải thay đổi tầm nhìn, sau đó là phải thay 
đổi cách tư duy, tác phong làm việc chuyên nghiệp, nhanh chông tiếp cận khoa học 
công nghệ. Ngoài ra, mỗi người cần có sự năng động, linh hoạt trong mọi hoàn 
cảnh của cuộc sống.
2.6. Câu hỏi yêu cầu nhận xét về một đối tượng được trình bày trong ngữ liệu.
-Ví dụ: Nhận xét về hành vi của đứa trẻ ba tuổi, cô gái có bạn bị ốm, cậu bé Bồ 
Đào Nha được nhắc đến trong đoạn trích.
(Đề thi THPTQG 2017)
-Cách trả lời: Đưa ra quan điểm đanh giá của cá nhân về đối tượng: đẹp hay xấu; 
nhân văn hay không; đáng trân trọng hay đáng lên án; đối tượng khơi gợi cho bản 
thân điều gì; hành động, cách ứng xử của đối tượng có ý nghĩa gì ?,
-Trả lời: Hành vi của đứa trẻ ba tuổi, cô gái có bạn bị ốm, cậu bé Bồ Đào Nha được 
nhắc đến trong đoạn trích thể hiện sự thấu hiểu và sẻ chia với người khác. Đó là 
những hanh vi đẹp, giàu ý nghĩa nhân văn, rất đáng được trân trọng.
2.7. Câu hỏi yêu cầu khái quát hiệu quả của biện pháp tu từ.
-Ví dụ. Chỉ ra và nêu hiệu quả của biện pháp tu từ trong những câu thơ sau: -Ví dụ2: Anh/chị có đồng tình với quan điểm: “Kỹ năng nếu không được học trong 
thời trẻ , thì sau này môi trưởng ổn định ít va chạm rất khó để học lại được ” không 
? Vì sao?
-Cách trả lời:
+Trích dẫn lại ý kiến trong câu hỏi vào bài làm.
+Bộc lộ quan điểm về ý kiến (đồng tình; không đồng tình; vừa đồng tình vừa phản 
bác)
+Đưa ra lí lẽ bảo vệ quan điểm của mình (Trả lời câu hỏi vì sao)
-Trả lời: Tôi đồng tình với ý kiến “Khi còn trẻ là khi ta cần lan tỏa nguồn năng 
lượng sống tích cực cho những người xung quanh, cho bè bạn, cho ánh sáng đẩy 
lùi bóng tối”. Bởi vì: khi còn trẻ là khi ta có đủ sức mạnh tinh thần và thể chất để 
lan tỏa nguồn năng lượng sống tích cực. Bên cạnh đó, khi còn trẻ là khi ta có nhiều 
cơ hội để kết nối, giao lưu với mọi người. Tuy nhiên, lan tỏa nguồn năng lượng 
sống tích cực là một việc làm cần thiết của tất cả mọi người chứ không dừng lại khi 
ta còn trẻ.
3.2.Câu hỏi yêu cầu rút ra bài học nhận thức từ ngữ liệu
*Trường hợp 1. Câu hỏi yêu cầu trình bày thông điệp bản thân tâm đắc nhất.
-Cách trả lời: 
+Nêu thông điệp bản thân tâm đắc nhất.
+Đưa ra các lí lẽ để làm rõ giá trị/ý nghĩa/ tầm quan trọng của thông điệp (trả lời 
câu hỏi: vì sao bản thân lại tâm đắc thông điệp đó).
*Trường hợp 2. Câu hỏi yêu cầu rút ra bài học từ ngữ liệu
-Cách trả lời: 
+Nêu những bài học rút ra từ ngữ liệu.
+Đưa ra các lí lẽ để làm rõ giá trị/ý nghĩa/ tầm quan trọng của những bài học .
*Ví dụ:
Một ước mơ phù hợp là yếu tố quan trọng góp phần làm nên một việc có ý nghĩa. 
Ước mơ là hình ảnh của những điều nằm trong tâm trí ta, và nếu bạn là người có Khoáng sản tiềm tàng trong ruột núi non
 châu báu vô biên dưới thềm lục địa
 rừng đại ngàn bạc vàng là thế
 phù sa muôn đời như sữa mẹ
 sông giàu đằng sông và bể giàu đằng bể
 còn mặt đất hôm nay thì em nghĩ thế nào?
 lòng đất rất giàu, mặt đất cứ nghèo sao?
 Lúc này ta làm thơ cho nhau
 đưa đẩy mà chi mấy lời ngọt lạt
 ta ca hát quá nhiều về tiềm lực 
 tiềm lực còn ngủ yên 
 (Trích “Đánh thức tiềm lực”, Nguyễn Duy)
Theo anh/chị, quan điểm của tác giả trong 2 dòng thơ: “ta ca hát quá nhiều về tiềm 
lực / tiềm lực còn ngủ yên” có còn phù hợp với thực tiễn ngày nay không ? Vì sao? 
(Đề thi THPTQG 2018)
-Cách trả lời: 
+Nêu lại vấn đề xuất hiện trong câu hỏi.
+Khẳng định vấn đề có hoặc không có ý nghĩa, phù hợp hay không phù hợp với 
đời sống hiện nay.
+Đưa ra lí lẽ để bảo vệ quan điểm của mình (trả lời câu hỏi vì sao)
Lưu ý: Chọn cách trả lời: Vấn đề đó phù hợp/ có ý nghĩa.
-Trả lời: Theo tôi, quan điểm của tác giả trong 2 dòng thơ: “Ta ca hát quá nhiều về 
tiềm lực / tiềm lực còn ngủ yên” vẫn còn phù hợp với thực tiễn ngày nay . Bởi vì, 
đất nước ta có nhiều tiềm lực cả về con người, địa lý, tài nguyên, khoáng sản. Thế -Cách trả lời:
+Khái quát ngắn gọn tư tưởng, tình cảm tác giả thể hiện trong ngữ liệu.
+Đưa ra nhận xét của bản thân về tư tưởng, tình cảm đó.
Cách tìm ý nhận xét: Tư tưởng, tình cảm đó có giàu giá trị nhân văn không? Có 
phù hợp với truyền thống không? Có thuận theo xu thế của thời đại? Có giúp ích gì 
cho đời sống con người ?
-Trả lời: Những câu thơ trên đã thể hiện nỗi lòng trăn trở của tác giả trước sự mai 
một văn hóa truyền thống của dân tộc. Tư tưởng, tình cảm ấy cho thấy tác giả là 
người có ý thức dân tộc cao độ, có khát vọng níu giữ hồn quê dân tộc. Tư tưởng, 
tình cảm ấy có ý nghĩa như một lời nhắn nhủ đối với mọi người về trách nhiệm gìn 
giữ bản sắc truyền thống của dân tộc Việt Nam.
 LƯU Ý CHUNG
1.Đọc kĩ ngữ liệu đề trước khi trả lời các câu hỏi.
2.Xác định đúng yêu cầu của từng câu hỏi và trả lời đúng trọng tâm, không dẫn dắt 
vòng vo dài dòng.
3.Lần lượt trả lời các câu hỏi theo thứ tự từ 1 đến 4.
4.Hình thức các câu hỏi có thể giống nhau, tránh nhầm lẫn nội dung này sang nội 
dung khác (dễ nhầm lẫn: phương thức biểu đạt với phong cách ngôn ngữ; hình thức 
lập luận với thao tác lập luận; giải thích với lí giải vì sao,).
5.Tất cả các câu hỏi ở mức độ thông hiểu và vận dụng (câu 3,4) nên chọn hình thức 
trả lời bằng một đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 8 dòng).