Chuyên đề Dạy văn bản “Yêu và đồng cảm” theo hướng tích cực, phát triển năng lực học sinh

 CHUYÊN ĐỀ THÁNG 10/2023
 DẠY VĂN BẢN “YÊU VÀ ĐỒNG CẢM” THEO HƯỚNG TÍCH 
CỰC, PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
GV:Bùi Thị Vinh Hoa
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 Nhà báo Mỹ - Daniel Goleman – người được biết đến nhiều nhất với các tác phẩm 
nói về khái niệm “EQ” (Trí tuệ cảm xúc), quan niệm “Nếu bạn không có sự đồng cảm 
và các mối quan hệ cá nhân hiệu quả, thì dù bạn có thông minh đến đâu, bạn cũng sẽ 
không tiến xa được”. Ông cho rằng sự đồng cảm có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với 
mỗi chúng ta trong cuộc sống. Nó không chỉ giúp cuộc đời mỗi người trở nên hạnh phúc, 
có giá trị mà còn góp phần gắn kết mối quan hệ giữa người với người, người với đời. 
Đồng cảm là khi ta biết trân trọng cuộc sống của chính bản thân mình, từ đó tôn trọng 
cuộc sống của người khác. Đồng cảm còn là khi ta có khả năng cảm nhận vẻ đẹp ẩn sâu 
bên trong vạn vật, luôn khám phá vạn vật ở cái Chân -–Thiện - Mĩ. Một xã hội có sự 
đồng cảm là một xã hội văn minh, phát triển. Vì vậy, hãy làm giàu tâm hồn mình bằng 
cách mở rộng tấm lòng, yêu thương bản thân và những người xung quanh, trân trọng 
cuộc sống và có ý thức bảo vệ cái đẹp.
 Nhà thơ Tố Hữu đã từng nói rằng:
 “Có gì đẹp trên đời hơn thế
 Người yêu người sống để yêu nhau“
 Hai câu thơ của Tố Hữu như nhắc nhở chúng ta cần có lòng yêu thương, sự đồng 
cảm để cuộc đời trở nên tươi đẹp hơn. Lòng yêu thương, sự đồng cảm sẻ chia sẽ giúp 
ta thấy được sự ấm áp của tình người, thấy cuộc sống này thật đáng sống. Việc giáo 
dục và bồi đắp tâm hồn cho thế hệ trẻ, đặc biệt là lứa tuổi khi đang còn ngồi trên ghế 
nhà trường vì vậy càng trở nên cần thiết hiện nay. Dạy các em biết rung cảm trước 
những vui buồn của người khác, là hiểu, cảm thông và luôn đặt mình trong hoàn cảnh 
của người khác để nhìn nhận vấn đề, từ đó thể hiện thái độ, sự quan tâm của mình một 
cách rõ ràng, đúng mực nhất. 
 Một trong những văn bản có nhiều ý nghĩa giáo dục to lớn đối với chúng ta thông 
qua phong cách bình dị mộc mạc, ý nghĩa khoan hậu nhân từ mà sâu sắc, và cả sự thú 
vị hồn nhiên như trẻ thơ đó là “Yêu và đồng cảm” của tác giả Phong Tử Khải (1898-
1975) - Nhà tản văn, họa sĩ người Trung Quốc. Văn bản “Yêu và đồng cảm” của Phong 
Tư Khải đã gợi lên những quan niệm về cái chân, thiện, mỹ trong nghệ thuật đích thực. 
Đồng thời, tác giả khẳng định đồng cảm là phẩm chất không thể thiếu ở người nghệ sĩ 
và chứng minh bản chất của trẻ thơ là nghệ thuật. Là một văn bản mới, thuộc thể loại 
tản văn nên việc tiếp cận nó gặp nhiều khó khăn hơn các thể loại văn bản khác. Chính 
vì thế với vai trò là giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn, bản thân tôi luôn trăn trở tìm Nắm bắt được nội dung và quan điểm của bài thuyết trình, 
 8
 có thể trao đổi phản hồi.
 Tạo lập được đoạn văn nghị luận rút ra từ tác phẩm hay nghị 
 9
 luận về một vấn đề thuộc đời sống xã hội.
 NĂNG LỰC CHUNG
 Năng lực giao Nắm được công việc cần thực hiện để hoàn thành các nhiệm 
 tiếp và hợp tác vụ của nhóm.
 - Năng lực cảm thụ văn học để đọc hiểu văn bản theo thể loại.
 - Năng lực ngôn ngữ để viết kết nối đọc 
 Giải quyết vấn đề - Biết thu thập và làm rõ các thông tin có liên quan đến vấn 
 đề; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết 
 vấn đề.
 PHẨM CHẤT CHỦ YẾU
 Ý thức được tầm quan trọng của sự đồng cảm trong cuộc 
 Trách nhiệm sống.
 Ca ngợi tâm hồn trong sáng hồn nhiên đáng khâm phục và 
 Nhân ái trân trọng của trẻ em
B. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Thiết bị dạy học: Máy chiếu/Tivi, giấy AO, A4,
2. Học liệu: SGK, hình ảnh, clip về tác giả và tác phẩm; Phiếu học tập,
C: TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 TỔ CHỨC THỰC HIỆN SẢN PHẨM
 1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG – TẠO TÂM THẾ ❖ Học sinh cảm nhận được chiều sâu quan niệm của tác giả về một vấn đề đời sống 
 và nghệ thuật, đánh giá được hiệu quả của việc sử dụng yếu tố tự sự trong văn bản.
❖ Học sinh thấy được ý nghĩa của sự thấu hiểu, đồng cảm trong giao tiếp đời thường 
 và giao tiếp nghệ thuật. 
b. Nội dung thực hiện: 
❖ Học sinh hoàn thiện phiếu học tập tìm hiểu chung về tác giả tác phẩm 
❖ Học sinh chia nhóm thảo luận để tìm hiểu nội dung văn bản
❖ Học sinh phát vấn, thảo luận về tầm quan trọng của sự đồng cảm trong hoạt động 
 sáng tạo nghệ thuật.
* GV Hướng dẫn HS tìm hiểu chung. I. Tìm hiểu chung 
Bước 1. Thực hiện nhiệm vụ học tập 1. Tác giả 
qua các phiếu học tập GV đã giao 
nhiệm vụ - Phiếu học tập số 1 a. Tiểu sử
Trình bày những điều em biết về tác giả, - Phong Tử Khải (1898-1975) là nhà tản 
tác phẩm từ SGK? Những điều em biết văn, họa sĩ, dịch giả và nhà lí luận giáo dục 
từ các nguồn khác? âm nhạc, nghệ thuật nổi tiếng của Trung 
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ Quốc
Học sinh dựa vào phiếu học tập đã chuẩn - Ông từng tôn Pháp sư Hoằng Nhất (Lý 
bị ở nhà, trả lời. Thúc Đồng) làm thầy, thông hiểu văn hóa 
Thời gian: 10 phút /1 phiếu Trung Quốc lẫn phương Tây.
Chia sẻ: b. Phong cách sáng tác
Phản biện và trao đổi: - Tản văn của ông có phong cách bình dị mộc 
Bước 3. Báo cáo, thảo luận mạc, ý nghĩa khoan hậu nhân từ mà sâu sắc, 
 và cả sự thú vị hồn nhiên như trẻ thơ, là 
Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo phần 
tìm hiểu những giai phẩm được tôn sùng trong văn 
 học hiện đại Trung Quốc, nhiều lần được 
Bước 4. Kết luận, nhận định chọn đưa vào sách giáo khoa Ngữ văn bậc 
Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản tiểu học và trung học. -HS thực hiện nhiệm vụ- Phiếu học tập 4 phần:
số 2
 - Luận điểm 1: Câu chuyện khởi đầu và cách 
- Đoạn 1: Giới thiệu câu chuyện về chú 
bé với tấm lòng đồng cảm với vạn vật lý giải của tác giả về lòng đồng cảm (đoạn 1)
- Đoạn 2: Góc nhìn riêng về sự vật của - Luận điểm 2: Chiêm nghiệm về cách nhìn 
người nghệ sĩ so với những nghề nghiệp 
khác đời của người họa sỹ (đoạn 2)
- Đoạn 3: Khẳng định đồng cảm là một - Luận điểm 3: Luận về vai trò của sự đồng 
phẩm chất quan trọng ở người nghệ sĩ
 cảm trong sáng tạo nghệ thuật (đoạn 3,4)
- Đoạn 4: Biểu hiện của sự đồng cảm 
trong sáng tạo nghệ thuật - Luận điểm 4: Bài học sáng tạo NT từ cách 
 nhìn thế giới của trẻ em. (đoạn 5,6)
- Đoạn 5: Chỉ ra sự tương đồng giữa 
người nghệ sỹ và trẻ em trong việc bảo 
toàn khả năng giao cảm tự nhiên
- Đoạn 6: Khẳng định sự cần thiết của 
việc học theo trẻ em để nuôi dưỡng lòng 
đồng cảm.
* GV Hướng dẫn đọc hiểu khái quát văn II. Đọc hiểu văn bản
bản. 
 * Đọc cảm nhận VB
?Em thường có những cảm xúc gì mỗi lần 
 -HS đọc
tiếp xúc với một các tác phẩm nghệ 
thuật:văn học, hội họa,âm nhạc... Lý giải vì -Nhan đề:
sao em có cảm xúc ấy? +Yêu: trạng thái cảm xúc, tâm lí,thái độ dao 
- Yêu cầu HS đọc 1 đoạn động khác nhau từ tình cảm cá nhân.
- Tìm hiểu nhan đề bài viết +Đồng cảm: là thấu hiểu, vô tư chia sẽ tâm tình, 
 chia sẽ yêu thương với mọi thứ xung quanh.
 Nhan đề gợi mở, suy đoán về luận đề của 
Đây là văn bản NL, do đó khi đọc-hiểu văn bản
văn bản phải xác định và phân tích được 
chủ đề Vb, mối quan hệ giữa luận đề, luận 
điểm và bằng chứng trong văn bản. 
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập ?Xác định câu chủ đề và ý nghĩa của câu Dẫn chứng: nhà khoa học, bác làm vườn, chú 
chủ đề trong luận điểm? thợ mộc, anh họa sĩ khi nhìn nhận về cùng 
 một gốc cây. (Nhà khoa học nhìn thấy được 
?Tác giả đã đưa ra lý lẽ như thế nào? tính chất và trạng thái của nó, bác làm vườn 
 thấy sức sống của nó, chú thợ mộc nhìn thấy 
 chất liệu của nó, anh họa sĩ thấy dáng vẻ của 
 nó.)
 +Phân biệt thế giới của Mĩ với Chân, Thiện: 
? Chỉ ra được cách phân biệt thế giới Mĩ Tiêu chuẩn giá trị trong thế giới của Mĩ khác 
và Chân, Thiện của tác giả? hẳn trong thế giới của Chân và Thiện. Chúng 
 ta chỉ thưởng thức dáng vẻ, màu sắc, hình 
 dạng của sự vật chứ không quan tâm tới giá 
 trị thực tiễn của chúng.
 +Phép điệp ngữ “Bởi vậy một gốc cây khô..., 
 bởi vậy thế giới mà nghệ sỹ thấy...” nhằm để 
 khẳng định quan điểm của tác giả: Người 
 nghệ sĩ phải có lòng đồng cảm bao la như tấm 
?Nhận xét tính thuyết phục của đoạn văn lòng trời đất.
qua cách sử dụng dẫn chứng, từ ngữ, => Tác giả sử dụng đoạn văn diễn dịch; dẫn 
giọng điệu,cảm xúc, các biện pháp tu từ? chứng phù hợp và thuyết phục; sử dụng các 
 thuật ngữ mỹ học, đạo đức, triết học
 => Người viết có vốn hiểu biết sâu sắc, có sự 
 quan tâm đặc biệt tới tấm lòng của người 
 nghệ sĩ trước sự thay đổi của vạn vật trong 
Nhóm 3: Luận về vai trò của sự đồng cuộc sống.
cảm trong sáng tạo nghệ thuật (đoạn 3: Luận về vai trò của sự đồng cảm trong 
3,4) sáng tạo nghệ thuật (đoạn 3,4)
Nhóm 3 thuyết trình về sản phẩm đã 
chuẩn bị của nhóm. Các nhóm còn lại