Bộ 48 Bài giảng Chuyên đề Ôn thi vào 10 - Bài 9: Lục Vân Tiên gặp nạn - Ngữ văn 9

 LỤC VÂN TIÊN GẶP NẠN B. CÁC KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Tội ác của Trịnh Hâm:
-Là một nhà nho, từng đi thi. Hắn đố kị tài năng với Lục Vân Tiên. Hắn đã hãm hại Vân 
Tiên một cách nham hiểm dã man. Hắn là một kẻ bất tài, vô đạo, ác hơn cầm thú.
-Đối lập với Trịnh Hãm dã man là những - con cùng đi thuyền. Họ rất thương xót kẻ bị 
nạn:
 “Trong thuyền ai nãy kêu la, 
 Đầu thương họ Lục xót xa tấm lòng".
-Con Giao long là một linh vật: hành động của nó khác nào việc làm của một con người 
giàu lòng nhân đức, rất thương người, sẵn sàng cứu người gặp nạn:
 “Vân Tiên bị lụy giữa dòng, 
 Giao long dìu đỡ vào trong bãi rày”.
- Con Giao long cũng như chuyện Vân Tiên nhờ thuốc tiên mà sáng mắt ra... đã làm cho
“Truyện Lục Vân Tiên" thấm đậm màu sắc cổ tích thần kì, đồng thời khẳng định một niềm 
tin thánh thiện. - Ông Ngư là một nhân vật cao đẹp trong “Truyện Lục Vân Tiên", một mẫu người lí tưởng 
trong thời loạn rất đáng được trân trọng, ngưỡng mộ. 1.Trích trong văn bản “Lục Vân Tiên gặp nạn”, văn bản này được trích trong tác phẩm 
“Truyện Lục Vân Tiên”, của Nguyễn Đình Chiểu.
2. Các phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả
3. Các từ địa phương: nghinh ngang, phui pha, vầy lửa, chơn tay, chi, nầy
4. Nội dung chính: kể về cảnh Trịnh Hâm ra tay hãm hại Lục Vân Tiên
Đề số 2
Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:
 Vân Tiên mình lụy giữa dòng, 
 Giao long dìu đỡ vào trong bãi rày.
 Vừa may ười đã sáng ngày,
 Ồng chài xem thấy vớt ngay lên bờ.
 Hối con vầy lửa một giờ, 
 Ống hơ bụng dạ, mụ hơ mặt mày.
 Vân Tiên vừa âm chơn tay, 
 Ngẩn ngơ hồn phách như say mới rồi.
 Ngỡ thân mình phải nước trôi, Nghêu ngao nay chích mai đầm, 
 Một bầu trời đất vui thầm ai hay.
 Kinh luân đã sẵn trong tay, 
 Thung dung dưới thế vui say trong trời.
 Thuyền nan một chiếc ở đời,
 Tắm mưa chải gió trong vời Hàn Giang".
1.Đoạn thơ trên trích trong văn bản nào? Văn bản ấy được trích trong tác phẩm nào? Do 
ai sáng tác?
2. Tìm các câu chia theo mục đích nói có trong đoạn trên?
3. Hãy nêu những đức tính của nhân vật Ngư ông được thể hiện trong đoạn trên?
* Gợi ý giải
1.Trích trong văn bản “Lục Vân Tiên gặp nạn”, văn bản này được trích trong tác phẩm 
“Truyện Lục Vân Tiên”, của Nguyễn Đình Chiểu.
2. Các câu chia theo mục đích nói:
- Câu trần thuật: Vân Tiên mình lụy giữa dòng,/ Giao long dìu đỡ vào trong bãi rày.
- Câu nghi vấn: Ngư rằng: Lòng lão chẳng mơ,/ Dốc lòng nhơn nghĩa há chờ trả ơn?
3. Những đức tính của nhân vật Ngư ông: Nước trong rửa ruột sạch trơn, 
 Một câu danh lợi chi sờn lòng đây.
 Rày doi mai vịnh vui vầy,
 Ngày kia hứng gió đêm nầy chơi trăng.
 Một mình thong thả làm ăn,
 Khoẻ quơ chài kéo; mệt quăng câu dầm.
 Nghêu ngao nay chích mai đầm, 
 Một bầu trời đất vui thầm ai hay.
 Kinh luân đã sẵn trong tay,
 Thung dung dưới thế vui say trong trời.
 Thuyền nan một chiếc ở đời,
 Tắm mưa chải gió trong vời Hàn Giang".
1. Xác định các phương thức biểu đạt có trong đoạn trên?
2.Đoạn thơ trên được làm theo thể thơ gì? Nêu ngắn gọn hiểu biết của mình vê ftheer thơ 
ấy?
3. Quan niệm sống của nhân vật Lục Vân Tiên và nhân vật Ngư ông có gì giống nhau? Hãy
chỉ rõ sự giống nhau đó? BÀI 3. CÁC DẠNG ĐỀ VIẾT TẬP LÀM VĂN
I.PHÂN TÍCH SỰ ĐỐI LẬP GIỮA CÁI ÁC VÀ CÁI THIỆN QUA NHÂN VẬT 
TRỊNH HÂM VÀ ÔNG NGƯ TRONG ĐOẠN TRÍCH “LỤC VÂN TIÊN GẶP NẠN”
1. Mở bài
-Nguyễn Đình Chiểu, nhà thơ bất hạnh không sáng mắt nhưng sáng lòng, yêu nước, khí 
phách. Thơ văn của ông là vũ khí chống xâm lược, tuyên truyền đạo lí.
- Đoạn thơ Lục Vân Tiên gặp nạn (Truyện Lục Vân Tiên) biểu hiện rõ sự đối lập giữa cái
ác và cái thiện qua tính cách hai nhân vật Trịnh Hâm và ông Ngư, có mục đích giáo dục 
con người hướng thiện diệt ác.
2. Thân bài
a. Trịnh Hâm tiêu biểu cho cái ác cực điểm thấm sâu vào bản chất:
+ Bất nhân, bất nghĩa, thủ đoạn sâu hiểm, toan tính sếp đặt kế hoạch hãm hại Lục Vân Tiên
một cách chặt chẽ về thời gian, hành động (lừa trói tiểu đồng vào gốc cây trong núi, giả
giúp đỡ đưa Vân Tiên về quê bằng thuyền, xô Vân Tiên xuống giữa dòng vào đêm khuya
để không ai cứu kịp, giả tiếng kêu trời để đánh lừa mọi người trên thuyền).
+ Tàn nhẫn, ích kỉ nhỏ nhen, cố hại Vân Tiên chỉ vì ghen ghét tài năng dù không thù oán. làm việc nhân nghĩa không mảy may vụ lợi ...Một trong những đoạn trích thể hiện thành 
công chủ đề lòng nhân nghĩa là đoạn trích "Lục Vân Tiên gặp nạn "...
2. Thân bài: Cảm nhận về lòng nhân nghĩa trong đoạn trích:
- Thể hiện ở nhân vật Ông Ngư qua:
+ Hành động, việc làm
+ Lời nói...
 Hình ảnh ông ngư và gia đình ông là một hình ảnh đẹp, đối lập với hình ảnh trịnh hâm
như cái thiện đối lập với cái ác, cái cao cả đối lập với những toan tính thấp hèn, ánh sáng
đối lập với bóng tối. Hình ảnh đó hiện lên cao đẹp trong sáng qua những việc làm, lời nói
và cuộc sống của ông Ngư:
- Việc làm:
 ...vớt ngay lên bờ.
 Hối con vầy lửa một giờ
 Ông hơ bụng dạ, mụ hơ mặt mày + Cuộc sống ngoài vòng danh lợi, ngoài sự bon chen của thế tục nên nó rất trong sạch 
không gợn vẩn đục.
 + Cuộc sống tự do giữa thiên nhiên cao rộng, hoà nhập, bầu bạn với thiên nhiên.
 + Cuộc sống lạc quan, ung dung, thanh thản bởi con người tự làm chủ mình, tìm thấy 
niềm vui trong lao động tự do...
3. Kết bài: hình ảnh ông Ngư bao hàm cả niềm tin và mơ ước của tác giả về cuộc đời, về
con người. Điều đáng quý là niềm tin và ước mơ đó đã được Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm
vào nhân dân và những người lao động bình thường... Thái độ, tình cảm ấy biểu thị tình thương người của nhân dân ta như ca dao đã truyền lại:
“Thấy người hoạn nạn thì thương”
 Trời đất cũng không phụ một con người người tốt đẹp như Vân Tiên. Giao long là một
loài thủy quái cũng đã đến cứu người bị nạn:
 “Vân Tiên mình lụy giữa dòng,
 Giao long dìu đỡ vào trong bãi rày”
 Sự xuất hiện của Giao long trong cảnh Vân Tiên gặp nạn tuy có tạo nên màu sắc huyền
thoại cho truyện thơ, nhưng đã làm nổi bật một sự thật cay đắng ở đời: đó đây có lúc con
người còn ác độc hơn cả loài lang sói. Trong tình huống ấy, ông Ngư đã xuất hiện. Người
bị nạn đã gặp được người nhân đức:
 “Vừa may trời đã sáng ngày,
 Ông chài xem thấy vớt ngay lên bờ”.
 Bốn chữ “với ngay lên bờ" thể hiện một tỉnh thần hối hả, khẩn trương, kịp thời cứu người
chết đuối. Cả một gia đình xúm vào cứu chữa, săn sóc người bị nạn. Con thì “vầy lửa", đốt
lửa lên, sưởi ấm người chết đuối. Hai vợ chồng, người thì “hơ bụng dạ”, người thì “hơ mặt
mày” cho Vân Tiên:
 "Hối con vầy lửa một giờ, Vân Tiên đánh cướp cứu dân, cứu Kiều Nguyệt Nga với ý thức: “Làm ơn há dễ trông
người trả ơn". Ngư ông cũng vậy: “Dốc lòng nhân nghĩa, há chờ trả ơn". Những tấm lòng
cao cả ấy đã gặp nhau, họ đã nêu cao tình nhân ái. Và đó cũng là cái lẽ đời: “Ở hiền thì lại
gặp hiền” như một nhà thơ đã nói.
 Ngư ông ngoài tình nhân ái mênh mông còn có một tâm hồn thanh cao. Ông đã chan
hòa, gắn bó với thiên nhiên. Sông dài biển rộng, trời cao là môi trường thảnh thơi, vui thú
của ông. Suốt đêm ngày, năm tháng, ông đã lấy doi, vịnh, chích, đầm làm nhà; lấy bầu trời,
lấy Hàn Giang làm nơi vẫy vùng, tìm nguồn vui sống; lấy gió, trăng, con thuyền và dòng
sông làm bầu bạn. Ông đã lấy công việc chài lưới để được sống cuộc đời thanh bạch. Ngư
ông là một con tự do, thoát vòng danh lợi, thích nhàn. Câu thơ vang lên như một tuyên
ngôn đẹp về lẽ sống của một nhà nho, một kẻ sĩ chân chính đang sống giữa thời loạn lạc:
 “Rày roi, mai vịnh vui vầy,
 Ngày kia hứng gió, đêm nầy chơi trăng. 
 (...) Thuyền nan một chiếc ở đời,
 Tắm mưa chải gió trong vời Hàn Giang”.
 Đây là những câu thơ hay nhất, đậm đà nhất trong "Truyện Lục Vân Tiên”. Giọng thơ
nhẹ nhàng, êm ái. Cảm hứng thiên nhiên trữ tình dào dạt tạo nên sắc điệu thẩm mĩ sáng