Bộ 48 Bài giảng Chuyên đề Ôn thi vào 10 - Bài 8: Khái quát truyện Lục Vân Tiên và Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga - Ngữ văn 9

 TRUYỆN LỤC VÂN TIÊN
 (Nguyễn Đình Chiểu) b. Nghệ thuật:
Lục Vân Tiên là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Đình Chiểu, truyện 
thơ nôm mang tính chất là truyện để kể nhiều hơn là để đọc, để xem .Truyện có kết cấu
ước lệ gần như đã thành khuôn mẫu.Tác phẩm khắc hoạ thành công những phẩm chất đẹp 
đẽ của hai nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga.
c. Chủ đề: Tác phẩm thể hiện khát vọng cứu người, giúp đời của tác giả, phẩm chất của hai 
nhân vật, thái độ và niềm tin của tác giả đối với nhân dân lao động.
Đề 1: Viết đoạn văn tóm tắt ngắn gọn tác phẩm "Lục Vân Tiên”
* Gợi ý:
 Ở quận Đông Thành, vợ chồng họ Lục sinh được đứa con trai rất tuấn tú, đặt tên là Lục
Vân Tiên. Sau khi lên núi tầm sư học đạo, Vân Tiên trở thành một con người xuất chúng:
văn võ kiêm toàn. Trên đường xuống núi về kinh ứng thí, Vân Tiên đã đánh tan bọn cướp
Phong Lai, cứu được Kiều Nguyệt Nga, một thiếu nữ vóc ngọc mình vàng. Cảm công đức
chàng hiệp sĩ, nàng vẽ bức hình Lục Vân Tiên luôn luôn mang theo mình. Vân Tiên ghé
thăm gia đình Võ Công - người đã hứa gả con gái cho chàng. Vân Tiên gặp Hớn Minh,
Vương Tử Trực (hai người bạn tốt) và Trịnh Hâm, Bùi Kiệm, hai kẻ tầm thường, bụng dạ Nguyệt Nga, hai người mừng mừng tủi tủi. Lục Vân Tiên trở lại triều đình, tâu hết sự tình
đâu đuôi. Tên Thái sư và bọn gian ác bị trừng phạt, những người nhân nghĩa được đền đáp.
Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga nên vợ nên chồng, sống cuộc đời hạnh phúc, vinh hiển. BÀI 1. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN
A. TÌM HIỂU CHUNG
1. Vị trí đoạn trích: Đoạn trích nằm ở phần đầu truyện “Lục Vân Tiên”. Trên đường trở
về nhà thăm cha mẹ trước khi lên kinh đô thi, gặp bọn cướp đang hoành hành, Lục Vân
Tiên đã một mình làm gậy xông vào đánh tan bọn cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga và cô hầu
Kim Liên.
2. Bố cục: 2 phần
+ Phần 1: Lục Vân Tiên đánh cướp
+ Phần 2: Lục Vân Tiên gặp Kiều Nguyệt Nga
B. CÁC KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Nêu cảm nhận của em về nhân vật Lục Vân Tiên trong đoạn trích “Lục Vân Tiên 
cứu Kiều Nguyệt Nga”.
Gợi ý trả lời:
- Hình ảnh Lục Vân Tiên được khắc họa qua mô típ ở truyện Nôm truyền thống: Một chàng 
trai tài giỏi cứu một cô gái thoát hiểm nghèo, từ ân nghĩa đến tình yêu. lâu la” và ân cần hỏi han, cho thấy chàng rất đàng hoàng, chững chạc. Khi nghe họ nói
muốn được lạy tạ ơn, Vân Tiên đã gạt đi ngay, từ chối cả lời mời về thăm nhà Nguyệt Nga
để cha nàng đền đáp: “Làm ơn há dễ trông người trả ơn”. Dường như với Vân Tiên, làm
việc nghĩa là một bổn phận, một lẽ tự nhiên của một con người chân chính: “Nhớ câu kiến
nghĩa bất vi - Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”. Lời Vân Tiên chắc nịch vừa để đối
chứng, phê phán những kẻ tầm thường, vừa khẳng định việc mình làm là hiển nhiên, thuộc
căn cốt, gốc rễ trong lẽ sống của mình.
- Với những nét tính cách đó, hình ảnh Lục Vân Tiên là một hình ảnh đẹp, là hình ảnh lý
tưởng mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin và ước vọng của mình.
2. Nêu cảm nhận của em về nhân vật Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích “Lục Vân 
Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”.
- Với tư cách là người chịu ơn, Kiều Nguyệt Nga cũng bộc lộ nhiều nét đẹp tâm hồn:
+ Một cô gái thùy mị, nết na, có học thức, cách xưng hô khiêm nhường (quân tử - tiện
thiếp), cách nói năng văn vẻ, mực thước, khuôn phép (làm con đâu dám cãi cha, chút tôi 
liễu yếu đào tơ), cách trình bày vấn đề rõ ràng, khúc chiết vừa đáp ứng đầy đủ những lời
thăm hỏi ân cần của Vân Tiên, vừa bộc lộ chân thành niềm cảm kích, xúc động của mình. - Giọng điệu: thay đổi linh hoạt, phù hợp với tình tiết truyện và tính cách nhân vật: đoạn
đầu tên tướng cướp kiêu căng, hống hách, giọng Lục Vân Tiên đanh thép, căm giận; đoạn
sau Lục Vân Tiên ân cần, Kiều Nguyệt Nga mềm mỏng, ân tình. 1. Đoạn thơ trên trích trong văn bản nào? Văn bản ấy trích trong tác phẩm nào? Do ai sáng 
tác?
2. Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trên?
3. Tìm các từ địa phương trong đoạn trên?
4. Xác định nội dung chính của đoạn trên?
* Gợi ý giải
1. Trích trong văn bản “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”, văn bản này được trích trong 
tác phẩm “Truyện Lục Vân Tiên”, của Nguyễn Đình Chiểu.
2. Phương thức biểu đạt chính: tự sự
3. Các từ địa phương: vô, bớ, mầy,
4. Nội dung chính: Cảnh Lục Vân Tiên đánh cướp cứu Kiều Nguyệt Nga Hai nàng ai tớ, ai thầy nói ra?” 
 Thưa rằng: “Tôi Kiều Nguyệt Nga, 
 Con nầy tỳ tất tên là Kim Liên.
 Quê nhà ở quận Tây Xuyên, 
 Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê.
 Sai quân đem bức thư về,
 Rước tôi qua đó định bề nghi gia.
 Làm con đâu dám cãi cha,
 Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành!
1. Đoạn thơ trên trích trong văn bản nào? Văn bản ấy trích trong tác phẩm nào? Do ai sáng 
tác?
2. Câu “Dẹp rồi lũ kiến chòm ong,/ Hỏi: “Ai than khóc ở trong xe nầy?” có phải là câu rút 
gọn không? Nếu có thì rút gọn thành phần nào?
3. Tìm các câu nghi vấn trong đoạn trên?
4. Nêu nội dung chính của đoạn trên?
* Gợi ý giải Đề số 3
Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:
 “Chẳng qua là sự bất bình,
 Hay vầy cũng chẳng đăng trình làm chi.
 Lâm nguy chẳng gặp giải nguy, 
 Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi.
 Trước xe quân tử tạm ngồi, 
 Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa.
 Chút tôi liễu yếu đào thơ,
 Giữa đường lâm phải bụi dơ đã phần.
 Hà Khê qua đó cũng gần,
 Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng.
 Gặp đây đương lúc giữa đàng,
 Của tiền chẳng có, bạc vàng cũng không.
 Gẫm câu báo đức thù công,
 Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi.” 
 Vân Tiên nghe nói liền cười: - Lục Vân Tiên xả thân đánh cướp để cứu Kiều Nguyệt Nga, nhưng xong việc, Kiều Nguyệt
Nga muốn báo đáp công ơn thì Vân Tiên nhất quyết không nhận. Rõ ràng Vân Tiên đã xả
thân vì nghĩa, không chút so đo tính toán. Từ hành động đó của Vân Tiên ta hiểu được quan
niệm anh hùng của tác giả Nguyễn Đình Chiểu. Đối với ông, người anh hùng phải có tài
trí phi thường để thấy hoạn nạn thì sẵn sàng cứu giúp vô tư đem lại điều tốt đẹp cho mọi
người, người anh hùng phải là người hành động vì nghĩa, vì lẽ phải, vì lẽ công bằng. 2. Thân bài
a. Hoàn cảnh xuất hiện nhân vật
- Trên đường về kinh ứng thí, thấy người chạy loạn khóc than, Lục Vân Tiên hỏi và biết 
rằng bọn cướp và bắt đi hai người con gái. Lục Vân Tiên liền ra tay cứu người...
b. Tính cách của Lục Vân Tiên
* Chủ động hành hiệp trượng nghĩa
- Chàng là một người có giáo dục, có lí tưởng làm việc nghĩa. Chỉ cần nhìn thấy người dân
khóc than, Lục Vân Tiên đã hỏi. Khi nghe dân chúng trả lời và khuyên chàng nên lánh đi, 
thì:
 Vân Tiên nổi giận lôi đình 
 Hỏi thăm: “Lũ nó còn đình nơi nao
 Tôi xin ra sức anh hào,
 Cứu người cho khỏi lao đao buổi này”
Lời nói và hành động đi liền nhau, chàng liền bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô chốn 
hiểm nguy.
* Tài cả văn lẫn võ
 Vân Tiên tả đột hữu xông, II. PHÂN TÍCH NHÂN VẬT LỤC VÂN TIÊN QUA ĐOẠN THƠ "LỤC VÂN TIÊN 
CỨU KIỀU NGUYỆT NGA” (Tham khảo số 2)
1. Mở bài
 Nguyễn Đình Chiểu, nhà thơ yêu nước Nam Bộ. Ông sống trong thời kì loạn lạc, xã hội
rối ren, chế độ phong kiến Việt Nam suy tàn, bọn vua quan nhà Nguyễn thối nát. Xã hội
đen tối, đau thương. Ngoài những thơ văn yêu nước, Nguyễn Đình Chiểu nổi tiếng với
Truyện Lục Vân Tiên dài 2082 câu thơ lục bát. Truyện thơ đề cao trung, hiếu, tiết, hạnh
theo quan niệm đạo lí của nhân dân ta. Đạo làm tôi, đạo làm con, tình bằng hữu, nghĩa vợ
chồng... được nhà thơ hết lời ca ngợi:
 "Trai thời trung hiếu làm đầu,
 Gái thời tiết hạnh là câu trau mình”.
2. Thân bài
 Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga là hai nhân vật trung tâm của truyện thơ sáng ngời
trung hiếu, tiết hạnh. Đoạn thơ “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga” là một trong nhưng 
đoạn thơ hay nhất của tác phẩm, tiêu biểu cho bút pháp tự sự của Nguyễn Đình Chiểu. khoẻ muôn người khôn địch! Giữa vòng vây của lũ cướp, không một tấc sắt trong tay; một
mình bẻ cây làm gậy, Lục
Vân Tiên đã dũng cảm đánh cướp. Đột kích bên tả, xung phong bên hữu, chàng tung hoành
giữa bọn cướp. Chúng bị đánh tơi bời. Bọn lâu la đã khiếp đảm vội quăng gươm giáo bỏ
chạy tan tác. Tướng cướp Phong Lai bị tiêu diệt. Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã so sánh
Lục Vân Tiên đánh cướp với chiến công của hổ tướng Triệu Tử Long phá vòng vây
Đương Dang thời Tam quốc để ca ngợi tinh thần quả cảm của người anh hùng vị nghĩa:
 “Vân Tiên tả đột hữu xông
 Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang.
 Lâu la bốn phía vỡ tan,
 Đều quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay.
 Phong Lai trở chẳng kịp tay,
 Bị Tiên một gậy thác rày thân vong”.
 Giọng thơ hùng tráng vang lên diễn tả trận đánh cướp đầy kịch tính hấp dẫn. Lục Vân
Tiên là một anh hùng vị nghĩa cao đẹp. Đánh tan lũ cướp sơn đài, Lục Vân Tiên đã giải
thoát cho Kiều Nguyệt Nga và Kim Liên. Cuộc kì ngộ giữa người đẹp và trang anh hùng 3. Kết bài
 Hình ảnh Vân Tiên đánh cướp được khắc hoạ sinh động, tài tình. Cử chỉ, hành động,
ngôn ngữ và cách ứng xử của chàng rất đẹp, mang phong thái người anh hùng, người tráng
sĩ ngày xưa. Hình tượng này rất chân thật thể hiện lòng thương người, chí quả cảm, tỉnh
thần vị nghĩa của Vân Tiên mang đậm đà màu sắc đạo lí nhân dân ta. Hơn một trăm năm
mươi năm qua, nhân vật Lục Vân Tiên vẫn được nhân dân ta yêu mến, hâm mộ. Tinh thần
chiến đấu kiên cường của đồng bào miền Nam trong cuộc đấu tranh chống phong kiến và
đế quốc trong giai đoạn lịch sử đã qua mang sắc thái của vẻ đẹp lí tưởng của người anh
hùng Lục Vân Tiên. Tấm gương sáng chói ấy mãi mãi là một minh chứng hùng hồn về sức
mạnh thẩm mĩ của thi ca, của Truyện Lục Vân Tiên mà nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã để
lại cho nhân dân