Bộ 48 Bài giảng Chuyên đề Ôn thi vào 10 - Bài 47: Ôn tập về dấu câu - Ngữ văn 9

 BÀI 11. ÔN TẬP VỀ DẤU CÂU 6. Dấu chấm phẩy: được dùng để:
- Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp. Đánh dấu ranh giới 
giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp
7. Dấu gạch ngang
- Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu
- Đặt ở đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê
- Nối các từ trong một liên danh
* Phân biệt dấu gạch ngang với dấu gạch nối:
-Dấu gạch nối không phải là một dấu câu. Nó chỉ dùng để nối các tiếng trong những từ 
mượn gồm nhiều âm tiết
- Dấu gạch nối ngắn hơn dấu gạch ngang
8.Dấu ngoặc đơn: dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bố sung 
thêm).
9. Dấu hai chấm: Dùng để:
- Đánh dấu (báo trước) phân giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó.
-Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng 
với dấu gạch ngang). Cho biết giá trị của dấu ngoặc đơn trong các đoạn văn sau:
a.Ngô Tất Tố (1894 -1954) quê ở làng Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc 
Đông Anh, ngoại thành Hà Nội)
→ Chỉ ra năm sinh, năm mất và giải thích về quê quán
b. “Trong lòng mẹ” (Trích hồi kí “Những ngày thơ ấu”)
→ Chú giải về nguồn gốc của đoạn văn trích dẫn
c.Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn vào một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nấm mộ to. 
Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩa về bài học đường đời đầu tiên.
 (Tô Hoài, “Dế Mèn phiêu lưu kí)
→ Chú giải về nguồn gốc của đoạn văn trích dẫn
d. Đọc các đề văn thuyết minh (giới thiệu) sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
- Giới thiệu một gương mặt trẻ của bóng đá Việt Nam (ví dụ: Quang Hải, Công Phượng, 
Duy mạnh, Văn Lâm)
→ Giải thích, minh họa Bài 3. Chỉ ra tác dụng của dấu hai chấm trong các câu sau:
a.Thật ra thì lão chỉ tẩm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: lão vừa xin tôi 
một ít bả chó.
 (Nam Cao)
b. Một luồng gió lạnh thổi qua: mấy chiếc lá rụng.
c.Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm 
nay tôi đi học.
d. Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
- Con có nhận ra con không?
e. Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: A! lão già tệ 
lắm! Tôi ăn ở với lão như thế nào mà lão xử tôi như thế này à?
g. Bộ: đơn vị đo chiều dài hay dùng ở Anh và Mỹ, bằng 0,3048 m.
* Gợi ý giải
Chỉ ra tác dụng của dấu hai chấm trong các câu sau:
a. Thật ra thì lão chỉ tẩm ngẩm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: lão vừa xin tôi 
một ít bả chó.
→ Giải thích ý nghĩa cho “cũng ra phết chứ chả vừa đâu” Bài 4. Cho biết tác dụng của dấu ngoặc kép trong các câu sau:
a. Trên đường hành quân xa 
 Dừng chân bên xóm nhỏ
 Tiếng gà ai nhảy ổ
 “Cụccục tác cục ta”
 (Xuân Quỳnh)
b. Thế mà nghe xong câu chuyện này, qua một thoáng liên tưởng, tôi bỗng “sáng mắt ra”.
c.Thấy Thạch Sanh gánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “Người này khỏe như voi. 
Nó về ở cùng thì lợi biết bao”
d.Với câu chủ đề “Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu 
nước của dân ta”, hãy viết đoạn văn theo cách diễn dịch.
e. – Chú này giống con bọ hung.
Người chiến sĩ là dân Bắc Bộ, không hiểu tiếng địa phương, lấy làm bối rối. Sau đó mới 
hiểu ý nghĩa của câu nói ấy là: “Chú này rất giống con của bố”
g. Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”
h. Năm 2000 là năm đầu tiên Việt Nam tham gia Ngày trái đất với chủ đề “Một ngày không 
dùng bao ni lông” → Đánh dấu chủ đề của ngày hội 
i.
→ Đánh dấu cụm từ cần chú ý, nhấn mạnh. 
k
→ Đánh dấu tựa đề của tác phẩm văn học
Bài 5. Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào các đoạn sau cho thích hợp và viết hoa chỗ 
cần thiết:
a.Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng 
không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy.
b. Thầy đồ trợn mắt lên cãi văn tế của tôi chẳng bao giờ nhầm, họa chăng người nhà ông
chết nhầm thì có.
c.Chỉ trong vài năm, chiến dịch chống thuốc lá này đã làm giảm hẳn số người hút, và người 
ta đã thấy triển vọng có thể nêu lên khẩu hiệu cho những năm cuối thế kỉ XX một châu Âu
không còn khói thuốc lá.
d. Đó là con đường tồn tại hay không tồn tại của chính loài người.
* Gợi ý giải Bài 6. Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau :
a.Bố mẹ tôi hào hứng mua sắm cho em gái tôi tất cả những gì cần cho công việc vẽ. Chú 
Tiến Lê tặng “đồng nghiệp” hẳn một hộp màu ngoại xịn.
 (Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)
b. Bao nhiêu người thuê viết 
 Tấm tắc ngợi khen tài
 “Hoa tay thảo những nét 
 Như phượng múa rồng bay”
 (Vũ Đình Liên, Ông đồ)
c. Con tu hú to nhất họ, nó kêu “tu hú” là mùa tu hú chín; không sai một tẹo nào.
 (Duy Khán, Tuổi thơ im lặng)
* Gợi ý giải
a) Trên thực tế, người được gọi là đồng nghiệp ở đây có đúng là đồng nghiệp của người 
hoạ sĩ không?
b. Câu Hoa tay thảo những nét – Như phượng múa rồng bay có phải là lời của nhà thơ
không?