Bộ 48 Bài giảng Chuyên đề Ôn thi vào 10 - Bài 42: Cụm từ tiếng Việt - Ngữ văn 9

 BÀI 6. CỤM TỪ TIẾNG VIỆT 2. Cụm động từ
*Khái niệm: là loại tổ hợp từ do động từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Cụm 
động từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình động từ, nhưng hoạt 
động trong câu giống như một động từ.
VD: Góp cho đất nước mình núi Bút, non Nghiên.
*Mô hình của cụm động từ: Gồm có phần trước, phần trung tâm và phần sau.
-Các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho động từ các ý nghĩa về quan hệ thời gian, sự tiếp 
diễn tương tự...
-Các phụ ngữ ở phần sau bổ sung cho động từ các chi tiết về đối tượng, hướng, địa điểm,
thời gian, mục đích, nguyên nhân...
3. Cụm tính từ
*Khái niệm: là loại tổ hợp từ do tính từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Cụm
tính từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình tính từ, nhưng hoạt 
động trong câu giống như một tính từ.
VD: Thơm dịu ngọt cốm mới.
*Mô hình của cụm tính từ: Gồm có phần trước, phần trung tâm và phần sau. - vị phù sa,
- sông Kinh Thầy,
- hương sen thơm
- hồ nước đầy,
- lời mẹ hát
Bài 2. Tìm và phân tích cấu tạo của các cụm danh từ trong phần trích sau:
“...Từ trong các bụi rậm xa, gần, những chú chồn, những con dúi với bộ lông ướt mềm, 
 vừa mừng rỡ, vừa lo lắng nối tiếp nhau nhảy ra rồi biến mất. Trên các vòm lá dày ướt 
 đẫm, những con chim klang mạnh mẽ, dữ tợn, bắt đầu dang những đôi cánh lớn giũ 
 nước phành phạch. Cất lên những tiếng kêu khô, sắc chúng nhún bay lên, làm cho 
 những đám lá úa rơi rụng lả tả. Xa xa, những chỏm núi màu tím biếc cắt chéo nền trời. 
 Một dải mây mỏng, mềm mại như một dải lụa trắng dài vô tận ôm ấp, quấn ngang các 
 chỏm núi như quyến luyến bịn rịn.” Bài 3. Tìm các cụm danh từ trong các câu sau và phân tích cấu tạo của chúng.
a.Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát []
b.Mụ ấy đòi một cái máng lợn mới.
c.Tôi kêu trời phù hộ cho, ông sẽ được một cái nha rộng và đẹp.
* Gợi ý giải
 Câu t2 t1 T1 T2 s1 s2
 a hai vợ ông lão đánh cá
 chồng
 một Túp lều nat
 b mụ ấy
 một Cái máng lợn ăn, mới
 c một Cái nhà rộng và đẹp 7.Những quyển sách này đã cũ mất rồi.
8.Chúng ta cần phải đấu tranh với những tư tưởng lạc hậu.
9.Nó rất quý cái bàn gỗ này.
10.Hai con trâu béo tốt quá.
* Gợi ý giải
 Câu t2 t1 T1 T2 s1 s2
 1 đất Lạc Việt
 một vị thần thuộc nòi rồng
 2 vùng núi Cao phương Bắc
 nàng Âu Cơ thuộc dòng họ Thần Nông,
 xinh đẹp
 3 một tráng sĩ mình cao hơn trượng, oai
 phong lẫm liệt
 4 một chàng dế thanh niên cường tráng
 5 Tất cả những cái tôi đọc để nghiền ngẫm
 6 cái áo dài của bà mẹ chồng 5.Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn 
gọi lên hỏi.
 (Bánh chưng, bánh giầy)
•Một hôm bà ra đồng, thấy một vết chân to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem 
thua kém bao nhiêu.
 (Thánh Gióng)
•Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng, 
oai phong, lẫm liệt.
 (Thánh Gióng)
•Tráng sĩ bước lên vỗ vào mông ngựa. Ngựa hí dài mấy tiếng vang dội. Tráng sĩ mặc áo 
giáp, cầm roi, nhảy lên mình ngựa.
 (Thánh Gióng)
•Ngựa phun lửa, tráng sĩ thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đón đầu chúng đánh giết 
hết lớp này đến lớp khác, giặc chết như rạ.
 (Thánh Gióng)
•Tráng sĩ bèn nhổ những cụm tre cạnh đường quật vào giặc. Giặc tan vỡ. Đám tàn quân 
giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). 6.Một hôm bà ra đồng, thấy một vết chân to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để 
xem thua kém bao nhiêu.
7.Chú bé vùng dậy, /vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn 
trượng, oai phong, lẫm liệt.
8.Tráng sĩ bước lên /vỗ vào mông ngựa. Ngựa /hí dài mấy tiếng vang dội. Tráng sĩ mặc 
áo giáp, /cầm roi, /nhảy lên mình ngựa.
9.Ngựa phun lửa,tráng sĩ /thúc ngựa/ phi thẳng đến nơi có giặc, /đón đầu chúng /đánh 
giết hết lớp này đến lớp khác, giặc chết như rạ.
10.Tráng sĩ bèn nhổ những cụm tre cạnh đường/ quật vào giặc. Giặc tan vỡ. Đám tàn 
quân giẫm đạp lên nhau /chạy trốn, tráng sĩ /đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). mọi phép thần thông
* Cụm động từ
 Phần Phần trung tâm Phần sau
 trước
 Dựng Dưới gốc đa
 sai Thiên thần
 Xuống dạy Cho đủ các môn vĩ nghệ và mọi phép thần thông
 vừa khôn lớn
 sống lủi thủi
b) Số từ và ý nghĩa của số từ:
một (túp lều), một (lưỡi búa): số từ chỉ số lượng. Bài 8. Hãy tìm cụm tính từ trong những câu sau đây và chỉ ra cấu tạo của chúng?
-Cái lưng nó rộng bè bè và hơi cong lại như lưng con thú rừng lúc sắp vồ mồi.
-Xóm ấy ngụ đủ các chi họ chuồn chuồn. (...) Chuồn Chuồn Ngô nhanh thoăn thoắt, chao 
cánh một cái đã biến mất. Chuồn Chuồn ớt rực rỡ trong bộ quần áo đỏ chót giữa những 
ngày hè chói lọi. Chuồn Chuồn Tương có đôi cánh kép vàng điểm đen.
* Gợi ý giải
Xác định đúng các cụm tính từ:
-đã rộng bè bè;
-hơi cong lại như lưng con thú rừng lúc sắp vồ mồi;
-đủ các chi họ Chuồn Chuồn;
-nhanh thoăn thoắt;
-rực rỡ trong bộ quần áo đỏ chót giữa những ngày hè chói lọi;
-vàng điểm đen; Bài 10. Hãy tìm các tính từ (cụm tính từ) trong phần trích sau và cho biết tính từ (cụm 
tính từ) nào bổ nghĩa cho danh từ, động từ.
a, Lễ cưới của họ tưng bừng nhất kinh kì... b, ...nó (ếch) thì oai như một vị chúa tể.
c, Quen thói cũ, ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp. Nó nhâng nháo
đưa cặp mắt nhìn lên bầu trời, chả thèm để ý đến xung quanh nên đã bị một con trâu đi 
qua giẫm bẹp.
* Gợi ý giải
a, tưng bừng nhất kinh kì b, oai như một vị chúa tể
c, nghênh ngang đi lại khắp nơi
nhâng nháo đưa cặp mắt nhìn lên bầu trời