Bộ 48 Bài giảng Chuyên đề Ôn thi vào 10 - Bài 25: Những ngôi sao xa xôi - Ngữ văn 9

 NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
 -Lê Minh Khuê- b. Tóm tắt vănbản:
 “Những ngôi sao xa xôi” kể về cuộc sống chiến đấu của ba cô thanh niên xung phong
- tổ trinh sát mặt đường – Phương Định, Nho và chị Thao. Họ sống trong một cái hang,
trên cao điểm tại một vùng trọng điểm ở tuyến đường Trường Sơn những năm chống Mỹ.
Công việc của họ là quan sát máy bay địch ném bom, đo khối lượng đất đá để san lấp hố
bom do địch gây ra, đánh dấu những quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc nguy hiểm,
luôn phải đối mặt với cái chết, nhưng cuộc sống của họ vẫn không mất đi niềm vui hồn
nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thảnh thơi, thơ mộng. Họ rất gắn bó, yêu thương nhau
dù mỗi người một cá tính. Trong một lần phá bom, Nho bị thương, hai người đồng đội hết
lòng lo lắng và chăm sóc cho Nho. Một cơn mưa đá vụt đến và vụt đi đã gợi trong lòng
Phương Định bao hoài niệm, khát khao.
c. Đề tài: Ca ngợi cuộc sống, chiến đấu của thanh niên xung phong trên tuyến đường
Trường Sơn.
d. Ngôi kể:
– Truyện kể theo ngôi thứ nhất.
– Tác dụng:
+ Tạo một điểm nhìn phù hợp dễ dàng tái hiện hiện thực khốc liệt của chiến tranh. thật quan trọng nhưng cũng đầy gian khổ, hi sinh, phải mạo hiểm với cái chết, luôn căng
thẳng thần kinh, đòi hỏi sự dũng cảm và bình tĩnh hết sức.
2.Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong và cũng là của tuổi trẻ Việt
Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ:
a. Nét chung:
– Họ là những cô gái còn rất trẻ, tuổi đời mười tám đôi mươi. Nghe theo tiếng gọi thiêng
liêng của Tổ quốc, họ rời xa gia đình, xa mái trường, tình nguyện vào cái nơi mà sự mất
còn chỉ diễn ra trong gang tấc. Họ hi sinh tuổi thanh xuân và không tiếc máu xương, thực
hiện lí tưởng cao đẹp: “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lai”.
–Qua thực tế chiến đấu, cả ba cô gái đều có tinh thần trách nhiệm cao với công việc, lòng
dũng cảm, gan dạ không sợ gian khổ hi sinh:
+ Mặc dù còn rất trẻ, luôn phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ, họ có thể hi sinh bất cứ lúc
nào, nhưng để con đường được thông suốt nên các cô luôn sẵn sàng trong việc ra trận. Có
lệnh là lên đường bất kể trong tình huống nào. Họ làm việc một cách tự nguyện, luôn nhận
khó khăn, nguy hiểm về mình: “Tôi một quả bom trên đồi. Nho hai quả dưới lòng đường.
Chị Thao một quả dưới cái chân hầm ba – ri – e cũ”. Đối mặt với hiểm nguy, các cô cũng ngồi bó gối mộng mơ và hátHọ hồn nhiên như những đứa trẻ trước cơn mưa đá. Và trận
mưa đã trở thành nỗi nhớ – sự nối dài quá khứ hôm qua và khát vọng mai sau. Kỉ niệm
sống dậy như những khoảng sáng trong tâm hồn, những cảm xúc hồn nhiên như nguồn
sống, điểm tựa, giúp họ thêm vững vàng, thêm sức mạnh vượt qua những khó khăn, nguy
hiểm.
→ Quả thật, đó là những cô gái mang trong mình những tính cách tưởng như không thể
cùng tồn tại,vô cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà cũng hồn nhiên, vô tư trong
cuộc sống sinh hoạt.
b. Nét riêng:
– Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn, “trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng”, cô “cái
cổ tròn và những cúc áo nhỏ nhắn” rất dễ thương khiến Phương Định “muốn bế nó trên
tay”. Nho lại rất hồn nhiên – cái hồn nhiên trẻ thơ: “vừa tắm dưới suối lên, cứ quần áo ướt,
Nho ngồi, đòi ăn kẹo”; khi bị thương nằm trong hang vẫn nhổm dậy, xòe tay xin mấy viên
đá mưa. Trong chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn: “Nho cuộn tròn cái gối,
cất nhanh vào túi”, “quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu” Và trong một lần
phá bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người. Mặc dù bị thương rất đau nhưng cô
không rên la, không muốn cho đồng đội phải lo lắng. => Mỗi người có một cá tính riêng nhưng ở họ đều ngời sáng vẻ đẹp của chủ nghĩa anh
hùng Việt Nam, của tuổi trẻ Việt Nam. Viết về ba cô thanh niên xung phong, Lê Minh
Khuê đã không tô vẽ, không mĩ lệ mà miêu tả hết sức cụ thể, chân thực bằng cách cá thể
hóa nhân vật với những hình ảnh rất đời thường. Họ đã từ cuộc đời bước vào trang sách,
trở thành những anh hùng – những ngôi sao trên bầu trời Trường Sơn.
3. Nhân vật Phương Định:
a. Phương Định là cô gái có tâm hồn trong sáng:
* Nhạy cảm, mơ mộng:
– Là cô gái trẻ người Hà Nội, từng có một thời học sinh hồn nhiên vô tư.
–Hay nhớ về kỷ niệm (kỷ niệm luôn sống lại trong cô ngay giữa chiến trường ác liệt; chỉ 
một cơn mưa đá vụt qua là kỷ niệm lại thức dậy trong cô). Nó vừa là khao khát, vừa là
liều thuốc tinh thần động viên cô nơi tuyến lửa.
–Nhạy cảm, thường quan tâm đến hình thức (tự đánh giá mình là một cô gái khá); biết 
mình được nhiều người để ý, thấy tự hào nhưng không vồn vã mà tỏ ra kín đáo, tưởng như
kiêu kì. + Chăm sóc Nho chu đáo.
+ Hiểu rõ tâm trạng lo lắng của Thao khi Nho bị thương, mặc dù Thao đã cố che dấu bằng 
việc bảo cô hát.
+ Với đại đội trưởng, chỉ tiếp xúc qua điện thoại nhưng biết rõ từ cách ăn nói đến đặc điểm 
riêng.
+ Quý trọng và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô đã gặp trên tuyến đường Trường Sơn.
–Qua dòng suy tư của Phương Định, người đọc không chỉ thấy sự toả sáng của phẩm chất 
anh hùng mà còn hình dung được thế giới nội tâm phong phú ở cô.
– Sự khốc liệt của chiến tranh đã tôi luyện tâm hồn vốn nhạy cảm yếu đuối thành bản lĩnh
kiên cường của người anh hùng cách mạng.
–Nét điệu đà, hồn nhiên, duyên dáng của một cô gái càng tôn thêm vẻ đáng yêu của cô 
Thanh niên xung phong gan dạ, dũng cảm.
– Phương Định (cũng như Nho và Thao) là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời
chống Mỹ cứu nước.
 => Qua nhân vật Phương Định và các cô thanh niên xung phong, Lê Minh Khuê đã có cái 
nhìn thật đẹp, thật lãng mạn về cuộc sống chiến tranh, về con người trong chiến tranh.
Chiến tranh là đau thương mất mát song chiến tranh không thể hủy diệt được vẻ đẹp tâm – Nghệ thuật xây dựng nhân vật, nhất là miêu tả tâm lí.
– Ngôn ngữ giản dị, vừa mang tính khẩu ngữ vừa đậm chất trữ tình.
– Câu văn ngắn, nhịp điệu dồn dập, gợi không khí chiến trường. - Còn câu theo nguyên tác thì thiếu thành phần động từ đó. Thế nhưng cách đặt câu như
vậy sẽ có giá trị biểu cảm hơn: thể hiện được tốc độ khẩn trương của công việc cũng như
sự chủ động của nhân vật trước nhiệm vụ. Đồng thời, sự hiểm nguy với họ cũng rõ ràng
hơn khi giữa môi cô gái và những quả bom dường như không có khoảng cách, họ thật mong
manh khi đứng trước các quả bom, từ đó làm tăng sự can đảm, quả cảm của ba cô gái thanh
niên xung phong.
3. Tham khảo các ý sau:
- Vẻ đẹp phẩm chất:
+ Có tinh thần trách nhiệm cao với công việc (Ở đây đầy bom Mĩ, cái chết có thể đến bất
cứ lúc nào nhưng để mạch giao thông luôn thông suốt các cô gái luôn sẵn sàng cho việc ra
trận địa. Có những lúc họ nghĩ đến cái chết khi nguy hiểm cận kề nhưng điều ấy chỉ thoáng
qua rất mờ nhạt nhường chỗ cho ý nghĩ làm thế nào để những quả bom kia phải nổ đúng
lúc. Ở đây họ đặt nhiệm vụ lên hàng đầu, trên cả tính mạng của bản thân).
(@tailieuhoctapvip)
+ Dũng cảm, gan dạ: Sẵn sàng nhận nhiệm vụ phá bom mà không cần sự trợ giúp của đơn
vị, dám đối mặt với thần chết mà không hề run sợ Đề số 2
Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:
 Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ
có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. 
Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất.
 (Những ngôi sao xa xôi, Lê Minh Khuê)
1. Nêu ngôi kể và tác dụng của ngôi kể trong đoạn trích trên?
2. Xác định các phương thức biểu đạt có trong đoạn trên?
3.Chỉ ra các phép liên kết trong đoạn: “Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. 
Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang.”?
4. Viết đoạn văn 12 câu theo cách quy nạp, trình bày cảm xúc của em về vẻ đẹp tâm hồn
và phẩm chất của 3 cô gái thanh niên xung phong trong tác phẩm?
* Gợi ý giải
1. Kể theo ngôi thứ nhất, người kể là Phương Định - nhân vật chính của truyện
- Tác dụng:
+ Tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc của các cô 
gái thanh niên xung phong + Dũng cảm, gan dạ: Sẵn sàng nhận nhiệm vụ phá bom mà không cần sự trợ giúp của đơn 
vị, dám đối mặt với thần chết mà không hề run sợ
+ Có tình đồng đội gắn bó, thân thiết, hiểu được tính tình, sở thích của nhau, quan tâm đến 
nhau, chăm soc nhau rất chu đáo
- Vẻ đẹp tâm hồn
+ Đều là những cô gái trong sáng, giàu mơ mộng: chị Thao chăm chép bài hát; Phương 
Định mơ mộng và thích hát
+ Đều nữ tình, thích làm đẹp: mặc dù ở nơi chiến trường khói lửa, Nho vẫn thích thêu thùa, 
chị Thao hay làm dáng, Phương Định thích ngắm mình trong gương
+ Họ là những cô gái sống rất giản dị, hồn nhiên, yêu đời có tâm hồn trong sáng và là 
những anh hùng phá bom trên tuyến đường Trường Sơn. Câu 5. Viết một đoạn văn khoảng 10 câu theo phép lập luận Tổng - Phân - Hợp phân tích
nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật “tôi” trong lần đi làm nhiệm vụ được nhắc đến qua đoạn
trích trên. Trong đoạn văn có sử dụng một câu ghép chính phụ.
* Gợi ý giải
1
- Nhân vật “tôi” là Phương Định
- Tác giả miêu tả nhân vật đang chuẩn bị và phá bom trên cao điểm.
-Vẻ đẹp phẩm chất: gan dạ, dũng cảm, bình tĩnh, tự tin. 
2
- Sử dụng các kiểu câu trần thuật ngắn, câu rút gọn
- Hiệu quả (tác dụng): tạo nhịp nhanh, làm nổi bật: không khí căng thẳng nơi chiến trường,
tâm trạng hồi hộp, lo lắng của Phương Định, phẩm chất dùng cảm, tinh thần trách nhiệm 
cao trong công việc.
3
- Nhân vật tôi trong đoạn trích trên là Phương Định.
- Tác dụng ngôi kể:
+ Tạo điều kiện thuận lợi để tác giả miêu tả nội tâm nhân vật - Ngôi kể thứ nhất và ngôn ngữ độc thoại nội tâm
=> Diễn tả tính chất công việc nguy hiểm, không khí căng thẳng nơi cao điểm.
=> Phẩm chất anh hùng trong chiến đấu của cô gái trẻ.
Đề số 4
 “Những ngôi sao xa xôi’’ của Lê Minh Khuê là một trong những tác phẩm thành công
viết về những nữ thanh niên xung phong thời kì cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc ta
đang diễn ra ác liệt, nhất là trên tuyến đường Trường Sơn. Trong tác phẩm có đoạn:
 “Chị Thao vấp ngã, tôi đỡ chị. Nhưng chị vùng ra, mắt mở to, mờ trắng đi như không
còn sự sống. Sao vậy? Tôi không hiểu. Chị kéo luôn tay tôi, sà xuống mô đất. Vâng, một
mô đất nhỏ, hơi dài, phủ đầy thuốc bom màu xám.”
Câu 1: Đoạn văn trên và tác phẩm được kể bằng lời của nhân vật nào? Nêu hiệu quả của 
cách chọn vai kể ấy.
Câu 2: Chỉ ra một câu ghép và nêu rõ cấu tạo ngữ pháp của câu ghép đó.
Câu 3: Trong không khí cả nước hân hoan kỉ niệm 40 năm giải phóng miền Nam, thống 
nhất đất nước, càng trân trọng, ngưỡng mộ thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mĩ - những con