Bộ 48 Bài giảng Chuyên đề Ôn thi vào 10 - Bài 2: Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh - Ngữ văn 9

 CHUYỆN CŨ TRONG PHỦ CHÚA TRỊNH
 - Trích: Vũ trung tùy bút - Phạm Đình Hổ- - Các sự việc đưa ra cụ thể, chân thực, khách quan, không xen lời bình của tác giả, có liệt 
kê và cũng có miêu tả tỉ mỉ, vài sự kiện để khắc hoạ ấn tượng. Cảm xúc của tác giả (thái 
độ bất bình, phê phán) cũng được gửi gắm kín đáo
c. Chủ đề: "Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh" phản ánh đời sống xa hoa của vua chúa và 
sự nhũng nhiễu của quan lại thời Lê - Trịnh
B. CÁC KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Thói ăn chơi xa xỉ của chúa Trịnh và các quan lại hầu cận được miêu tả như thế 
nào? Bọn chúng đã nhũng nhiễu dân bằng thủ đoạn nào?
a) Thói ăn chơi xa xỉ, xa hoa của vua chúa và sự nhũng nhiễu của bọn quan lại thời Lê -
Trịnh được Phạm Đình Hổ miêu tả rất cụ thể, sinh động. Cuộc sống của chúa là cuộc 
sống giàu sang đến tột đỉnh
- Chúa cho xây nhiều cung điện , đền đài ở khắp nơi, để thỏa ý thích chơi đèn đuốc 
“ngắm cảnh đẹp”, ý thích đó không biết bao nhiêu cho vừa, vì vậy “việc xây dựng đình 
đài cứ liên miên” hao tốn tiền của. những sự việc cụ thể, chân thực và khách quan, không bình luận mà qua các hình ảnh, chi 
tiết hiện lên đầy ấn tượng
- Những chi tiết kể, tả chân thực cho thấy phủ chúa là nơi bày ra những trò chơi tốn kém 
và hết sức lố bịch. Để phục vụ ăn chơi ấy thì tiền của, công sức, mồ hôi nước mắt thậm 
chí cả mạng sống của nhân dân cũng hao tốn không biết bao nhiêu mà kể
b) Ấn tượng nhất là cảnh đêm nơi vườn nhà chúa qua đoạn văn “mỗi khi đêm thanh cảnh 
vắng, tiếng chim kêu, vượn kêu ran khắp bốn bề, hoặc nửa đêm ồn ào như mưa sa gió táp, 
vỡ tổ tan đàn, kẻ thức giả biết đó là triệu bất tường”
- Cảnh được miêu tả thực nhưng âm thanh lại gợi cảm giác ghê rợn trước một cái gì tan 
tác đau thương chứ không phải cảnh đẹp yên bình, phồn thực. “Triệu bất tường” tức là 
điềm gở, điềm chẳng lành. Hình ảnh ẩn dụ tả cảnh bất thường của đêm thanh vắng như 
dự báo trước sự suy vong tất yếu của một triều đại chỉ biết chăm lo đến chuyện ăn chơi, 
hưởng lạc trên mồ hôi nước mắt và cả xương máu của dân lành. Cảm xúc chủ quan của 
tác giả đến đây mới được bộc lộ. - Đoạn văn cuối là chi tiết kể rất thật về gia đình của chính tác giả: đã phải sai chặt đi một 
cây lê và hai cây lựu quý rất đẹp trong vườn nhà mình để tránh tai vạ. Đây không chỉ là 
điều tác giả mắt thấy tai nghe, mà còn là điều ông đã trải qua nên rất có sức thuyết phục. 
Cảm xúc của tác giả (thái độ bất bình, phê phán) cũng được gửi gắm kín đáo qua nó
3. Tình trạng của đất nước ta thời vua Lê-chúa Trịnh?
-Cảnh vật trong phủ chúa là cảnh xa hoa, lộng lẫy, bóng bẩy, điểm xuyết bày đủ thứ
-Đi kèm với cảnh xa hoa như thế thì cuộc sống trong phủ cũng rất bóng bẩy, chúa chơi đủ 
các loài “chân cầm dị thú, cổ mộc quái thạch, chậu hoa cây cảnh ở chốn nhân gian”. 
Đúng là cả trời Nam sang nhất là đây (Lê Hữu Trác). Cuộc sống ấy vương giả, thâm 
nghiêm, đầy quyền uy nhưng “kẻ thức giả biết đó là triệu bất tường” báo trước sự suy 
vong, sụp đổ tất yếu của một triều đại chỉ biết ăn chơi không lo nghĩ cho nhân dân
-Con người trong phủ chúa đa dạng, nhưng phần lớn là những kẻ ăn chơi, hoang dâm vô
độ, vô trách nhiệm, thậm chí là vô lương tâm, không còn nhân tính. Chúng chỉ biết ăn 
cướp của dân để ních cho đầy túi, thỏa cái thú vui chơi đèn đuốc hay chơi chậu hoa cây 
cảnh của mình BÀI 2. LUYỆN CÁC DẠNG ĐỀ ĐỌC HIỂU
Đề số 1
Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:
 Khoảng năm Giáp Ngọ, Ất Mùi (1774 - 1775) trong nước vô sự, Thịnh Vượng (Trịnh 
Sâm) thích chơi đèn đuốc, thường ngự ở các li cung trên Tây Hồ, núi Tử Trầm, núi Dũng 
Thúy. Việc xây dựng đền đài cứ liên miên. Mỗi tháng ba bốn lần, Vương ra cung Thụy 
Liên trên bờ Tây Hồ, binh lính dàn hồ vòng quanh bốn mặt hồ, các nội thần thì đều bịt 
kín khăn, mặc áo như đàn bà, bày bách hóa chung quanh bờ hồ để bán. Thuyền ngự đến 
đâu thì các quan hỗ tụng đại thần tùy ý ghé vào bờ mua bán các thứ như ở cửa hàng 
trong chợ. Cũng có lúc cho bọn nhạc công ngồi trên gác chuông chùa Trấn Quốc, hay 
dưới bóng cây bến đá nào đó, hòa vài khúc nhạc.
1.Đoạn văn trên trích trong văn bản nào? Do ai sáng tác?
2.Tìm câu rút gọn trong đoạn trên và cho biết rút gọn thành phần nào?
3.Nêu nội dung chính của đoạn này?
* Gợi ý giải
1. Trích trong văn bản “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” của Phạm Đình Hổ 1. Đoạn văn trên được trích trong văn bản nào? Do ai sáng tác?
2. Xác định thành phần nòng cốt trong câu sau và cho biết nó thuộc kiểu câu gì: Nhà ta ở 
 phường Hà Khẩu, huyện Thọ Xương, trước nhà tiền đường có trồng một cây lê, cao vài 
 mươi trượng, lúc nở hoa, trắng xóa thơm lừng; trước nhà trung đường cũng trồng hai 
 cây lựu trắng, lựu đỏ, lúc ra quả trông rất đẹp, bà cung nhân ta sai chặt đi cũng vì cớ 
 ấy.
3. Nêu nội dung chính của đoạn trên?
* Gợi ý giải
1. Trích trong văn bản “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” của Phạm Đình Hổ 2.
Nhà ta/ ở phường Hà Khẩu, huyện Thọ Xương, trước nhà tiền đường có trồng một
C1 V1
cây lê, cao vài mươi trượng, lúc nở hoa, trắng xóa thơm lừng; trước nhà trung đường
 V1
cũng trồng hai cây lựu trắng, lựu đỏ, lúc ra quả trông rất đẹp, bà cung nhân ta/ sai
 V1 C2
chặt đi cũng vì cớ ấy.
 V2 4. Viết đoạn văn ngắn từ 10 đến 15 câu nêu cảm nhận của mình về cuộc sống của chúa 
Trịnh thông qua văn bản “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”?
* Gợi ý giải
1. Các phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả 2.
-Câu đơn: Khoảng năm Giáp Ngọ, Ất Mùi (1774 - 1775) trong nước vô sự, Thịnh Vượng 
(Trịnh Sâm) thích chơi đèn đuốc, thường ngự ở các li cung trên Tây Hồ, núi Tử Trầm, núi 
Dũng Thúy.
-Câu ghép: Mỗi tháng ba bốn lần, Vương ra cung Thụy Liên trên bờ Tây Hồ, binh lính dàn 
hồ vòng quanh bốn mặt hồ, các nội thần thì đều bịt kín khăn, mặc áo như đàn bà, bày bách 
hóa chung quanh bờ hồ để bán.
3.Nội dung chính: Thói ăn chơi xa đọa của vua chúa và nhũng nhiễu của bọn vua chúa, 
quan lại thời Trịnh được Phạm Đình Hổ miêu tả rất cụ thể, sinh động.
4.Tham khảo đoạn sau:
 "Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh" phản ánh cuộc sống xa hoa, hưởng lạc của vua chúa 
và quan lại Lê - Trịnh ở thế kỉ XVIII. Thói ăn chơi xa xỉ của chúa Trịnh và các quan lại 
hầu cận trong phủ chúa được miêu tả rất sinh động, cụ thể hoàn toàn tương phản đối lập Đề số 4
Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:
 Bọn hoạn quan cung giám lại thường nhờ gió bẻ măng, ra ngoài dọa dẫm. Họ dò xem 
nhà nào có chậu hoa cây cảnh, chim tốt khướu hay, thì biên ngay hai chữ “phụng thủ” 
vào. Đêm đến, các cậy trèo qua tường thành lẻn ra, sai tay chân binh lính đến lấy phăng
đi, rồi buộc cho tội đem giấu vật cung phụng để dọa lấy tiền. Hòn đá hoặc cây cối gì to 
lớn quá, thậm chí phải phá hủy tường nhà để khiêng ra. Các nhà giàu bị họ vu cho là 
giấu vật cung phụng, thường phải bỏ của ra kêu van chí chết, có khi phải đập bỏ núi non 
bộ, hoặc phá bỏ cây cảnh để tránh khỏi tai vạ. Nhà ta ở phường Hà Khẩu, huyện Thọ 
Xương, trước nhà tiền đường có trồng một cây lê, cao vài mươi trượng, lúc nở hoa, trắng 
xóa thơm lừng; trước nhà trung đường cũng trồng hai cây lựu trắng, lựu đỏ, lúc ra quả 
trông rất đẹp, bà cung nhân ta sai chặt đi cũng vì cớ ấy.
1.Đoạn văn trên được trích trong văn bản nào? Do ai sáng tác?
2.Tìm một câu đơn, một câu ghép có trong đoạn trên?
3.Bọn quan lại hầu cận trong phủ chúa đã nhũng nhiễu dân bằng những thủ đoạn nào?
4.Nêu nội dung chính của đoạn trên? BÀI 3. LUYỆN CÁC DẠNG ĐỀ VIẾT TẬP LÀM VĂN
I. Viết đoạn văn từ 10-15 dòng nêu ý nghĩa của đoạn văn sau "Nhà ta ở phường Hà 
Khẩu, huyện Thọ Xương, trước nhà Tiền đường có trồng một cây lê, cao vài mươi 
trượng, lúc nở hoa, trắng xoá thơm lừng; trước nhà trung đường cũng trồng hai cây lựu 
trắng, lựu đỏ, lúc ra quả trông rất đẹp, bà cung nhân ta sai chặt đi cũng vì cớ ấy."
(Phạm Đình Hổ - Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh - Ngữ văn 9 tập 1)
* Gợi ý:
a. Mở đoạn:
-Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm
-Đoạn văn được trích trong văn bản "Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh" - Phạm Đình Hổ -
Ngữ văn 9 tập 1
b. Thân đoạn:
-Tác giả kể lại một sự việc đã từng xảy ra ngay tại gia đình mình. Bà mẹ của tác giả đã phải 
sai chặt đi một cây lê và hai cây lựu quý rất đẹp trong vườn nhà mình để tránh tai hoạ.
-Ý nghĩa: Cách dẫn dắt câu chuyện làm tăng sức thuyết phục cho những chi tiết chân thực 
mà tác giả đã ghi chép, cách viết phong phú và sinh động. Qua đó cảm xúc của tác giả (thái -Những cuộc dạo chơi của chúa ở Tây Hồ được miêu tả tỉ mỉ (diễn ra thường xuyên, 
tháng ba bốn lần). Huy động rất đông người hầu hạ (Binh lính dàn hầu vòng quanh bốn 
mặt hồ mà Tây Hồ rất rộng)
-Các nội thần, quan hộ giá, nhạc công ...bày đặt nhiều trò giải trí lố lăng và tốn kém
-Việc tìm thu vật "phụng thủ" thực chất là cưỡng đoạt những của quý trong thiên hạ (chim 
quý, thú lạ) về tô điểm cho nơi ở của chúa.
VD: Miêu tả kĩ, công phu: Đưa một cây đa cổ thụ "từ bên bờ Bắc chở qua sông đem về"
phải một cơ binh hàng trăm người mới khiêng nổi
→ Ý nghĩa đoạn văn "Mỗi khi đêm thanh vắng... biết đó là triệu bất tường" => Cảm xúc 
chủ quan của tác giả được bộc lộ, nhất là khi ông xem đó là "triệu bất tường" (Điềm gở, 
điềm chẳng lành -> Báo trước sự suy vong tất yếu của một triều đại chỉ biết ăn chơi 
hưởng
lạc).
b. Những thủ đoạn nhũng nhiễu dân của bọn quan lại hầu cận
➔ Thời chúa Trịnh Sâm bọn hoạn quan hầu cận trong phủ chúa rất được sủng ái. Chúng 
ỷ thế nhà chúa mà hoành hành tác oai, tác quái trong nhân dân. Thủ đoạn của chúng là 
hành động vừa ăn cướp vừa la làng.
c. Tình cảnh của người dân III. EM HÃY THỬ TƯỞNG TƯỢNG MÌNH LÀ TRỊNH SÂM VÀ TỰ KỂ LẠI Ý 
THÍCH, THÓI QUEN ĂN CHƠI XA XỈ CỦA MÌNH (CÓ SỬ DỤNG YẾU TỐ 
MIÊU TẢ)
1. Mở bài:
- (Dùng ngôi kể thứ nhất) Giới thiệu khái quát bản thân. (Ta - Thịnh Vương Trịnh Sâm,
thông minh sáng suốt, từng một tay dẹp yên các phe phái đối lập, lập lại trật tự kỉ cương 
xã hội...)
2. Thân bài
-Kể lại cuộc sống của mình (bám sát nội dung văn bản)
-Thích ngao du sơn thuỷ uống rượu, cho thoả chí.
-Xây dựng rất nhiều cung điện, đền đài. Công việc xây dựng tiêu tốn khá nhiều tiền của 
nhưng không hề gì, miễn là thích...
-Thường xuyên ngự trên Hồ Tây, trên núi, cứ mỗi tháng độ ba bốn lần ta lại ra Hồ Tây 
ngắm cảnh, tưởng như đang lạc giữa chốn bồng lai tiên cảnh.
-Rất thích thú với cảnh binh lính dàn hầu đông đúc vòng quanh bốn bề mặt hồ rộng lớn,
cảnh các nội thần, thái giám hoá trang, mặc áo đàn bà