Bài giảng Chuyên đề Ngữ văn 9 - Đồng chí

 Chia sẻ suy nghĩ của em về hình ảnh người lính: 
+ Họ là người như thế nào?
+ Công việc của họ là gì?
 I TÌM HIỂU CHUNG
1 Tác giả
 - Tên khai sinh: Trần Đình Đắc(1926-2007), 
 quê Can Lộc, Hà Tĩnh. Bút danh : Chính Hữu.
 - Là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng 
 chiến chống Pháp.
 - Phong cách sáng tác: Thơ Chính Hữu vừa 
 bình dị vừa trí tuệ; ngôn ngữ giàu hình ảnh; 
 giọng điệu phong phú, cảm xúc dồn nén, khi 
 Chính Hữu thiết tha, trầm hùng khi lại sâu lắng, hàm súc.
 (1926- 2007) I TÌM HIỂU CHUNG
 ĐỒNG CHÍ
2 Tác phẩm Chính Hữu
 Quê hương anh nước mặn đồng chua Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
 Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
 Anh với tôi đôi người xa lạ Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.
 Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
 Súng bên súng đầu sát bên đầu, Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi.
 Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ. Áo anh rách vai
 Đồng chí ! Quần tôi có vài mảnh vá
 Miệng cười buốt giá
 Chân không giày
 Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
 Đêm nay rừng hoang sương muối
 Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới 
 Đầu súng trăng treo. 
 1948 Chính Hữu tâm sự: “Tôi bị ốm, sốt rét ác tính 
nhưng không có thuốc men gì cả. Đơn vị vẫn 
hành quân và để lại một đồng chí chăn sóc 
tôi. Không có đồng chí đó, có lẽ tôi đã bỏ 
mạng. Sự ân cần của đồng chí đó khiến tôi 
nhớ những lần đau ốm được mẹ, được chị 
chăm sóc. Đấy là những gợi ý đầu tiên của bài 
thơ Đồng chí” I TÌM HIỂU CHUNG
2 Tác phẩm
 BỐ CỤC
 Đoạn 3: 3 câu kết
 Đoạn 1: 7 câu thơ đầu.
 ➔ Biểu tượng đẹp về tình 
 ➔ Cơ sở hình thành tình 
 đồng chí.
 đồng chí
 Đoạn 2: 10 câu tiếp.
 ➔ Những biểu hiện của tình đồng chí II TÌM HIỂU CHI TIẾT
 1 Cơ sở hình thành tình đồng chí
 Quê hương anh nước mặn đồng chua
 Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
- Hình ảnh: nước mặn đồng chua, đất 
 ➔ Tương đồng về cảnh ngộ 
cày sỏi đá
 xuất thân: Những người 
- Nghệ thuật: câu thơ sóng đôi, tả thực, 
 lính nông dân ra đi từ 
sử dụng thành ngữ, lời thơ bình dị, hình
 những miền quê nghèo khó
ảnh mang tính hình tượng II TÌM HIỂU CHI TIẾT
1 Cơ sở hình thành tình đồng chí
 Súng bên súng, đầu sát bên đầu
 Cùng chiến đấu Cùng ý chí
 - Hoán dụ, điệp từ ->Cùng 
 chung lý tưởng chiến đấu II TÌM HIỂU CHI TIẾT
1 Cơ sở hình thành tình đồng chí
 Cơ sở tình đồng chí:
 Tình đồng chí bắt Cùng chung chí Cùng trải qua 
 nguồn từ sự tương hướng, lí tưởng những khó khăn, 
 đồng về hoàn cách mạng cao thiếu thốn
 cảnh xuất thân đẹp II TÌM HIỂU CHI TIẾT
 1 Cơ sở hình thành tình đồng chí
 Xa lạ quen nhau tri kỉ Đồng chí
 ➔ Cơ sở vững chắc, 
 thiêng liêng, cao đẹp II TÌM HIỂU CHI TIẾT
 2 Biểu hiện của tình đồng chí
 RuộngV nương anh gửi bạn thânV cày
 Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
 Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.
 Cảnh ngộ và nỗi lòng của nhau
Thấu Tô đậm sự lựa chọn dứt khoát của họ về 
 hiểu lòng yêu nước, tình cảm cách mạng: mặc kệ
 Nỗi nhớ quê II TÌM HIỂU CHI TIẾT
2 Biểu hiện của tình đồng chí
 Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.
 Nhân hóa; → Biết nhớ thương; 
 hoán dụ chỉ quê hương
 → Tình yêu quê hương của người lính 
 trong thời kì kháng chiến chống Pháp. • Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
 Quân xanh màu lá dữ oai hùng
 (Quang Dũng)
 • Giọt giọt mồ hôi rơi
 Trên má anh vàng nghệ
 (Tố Hữu) II TÌM HIỂU CHI TIẾT
2 Biểu hiện của tình đồng chí
 “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”
 Cử chỉ đơn giản: “tay nắm lấy bàn tay”
 Yêu thương, 
 gắn bó
 Ấm lòng Yêu thương, trìu mến
 Sẵn sàng chia sẻ
 Động lực giúp các anh vượt lên hoàn cảnh Những biểu hiện của tình đồng chí
 Đồng cam Yêu thương 
 Thấu hiểu
 cộng khổ gắn bó
 - Hoàn cảnh - Sốt rét rừng - Tay nắm lấy 
 - Nỗi lòng - Thiếu thốn bàn tay
 - Thiên nhiên khắc nghiệt
 → Tình cảm chân thành, sâu sắc, nâng đỡ người lính trên mọi nẻo đường Đầu súng trăng treo. Súng Trăng
 Chiến sĩ Thi sĩ
 Gần Xa
 Khát vọng hòa 
 Ý chí chiến đấu
 bình
 Hiện thực khốc Tâm hồn lãng 
 liệt mạn
 → Hình ảnh “đầu súng trăng treo” là hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng: 
 hiện thực và lãng mạn, chiến tranh và hòa bình, thể hiện tâm hồn “thi sĩ” 
 của những người chiến sĩ. III TỔNG KẾT
 NGHỆ THUẬT
 Thể thơ tự do linh hoạt
 - Các chi tiết, hình ảnh được sử
 dụng mang tính tiêu biểu, chân thực
 - Ngôn ngữ cô đọng, giản dị và giàu
 sức biểu cảm Hãy lựa chọn 
 và chia sẻ Hoạt động luyện tập
Câu 1: Bài thơ "Đồng chí" ra đời vào năm nào? Em biết gì về 
 hoàn cảnh sáng tác bài thơ?
 A) 1944, sau khi tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ.
 B) 1948, sau khi tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ.
 C) 1948, sau khi tham gia chiến dịch Việt Bắc.
 D) 1944, sau khi tham gia chiến dịch Việt Bắc. Hoạt động luyện tập
Câu 3: "Đầu súng trăng treo" vừa là hình ảnh tả thực vừa là hình ảnh mang ý nghĩa 
 biểu tượng cho hiện thực và nhân đạo đúng hay sai? 
 A) Đúng
 B) Sai Hoạt động vận dụng
Câu hỏi: Viết một đoạn văn ngắn trình bày cảm nhận của em về hình ảnh “Đầu súng 
trăng treo”.
 Bài thơ Đồng chí của Chính Hữu đã kết thúc với những hình ảnh thật đẹp, thật ý nghĩa “Đầu súng trăng 
treo” - câu thơ chỉ có 4 chữ, nhịp thơ thay đổi đột ngột, dồn nén, chắc gọn, gây sự chú ý của người đọc. Trong 
đêm phục kích, người lính bỗng phát hiện nơi đầu súng có một vầng trăng treo. Từ “ treo” đã tạo nên mối 
quan hệ bất ngờ độc đáo, nối liền mặt đất với bầu trời, gợi nên những liên tưởng vừa hiện thực lại vừa lãng 
mạn. Chất hiện thực ở đây được thể hiện rõ bởi đêm khuya trăng trên cao sà xuống thấp dần. Ở vị trí người 
lính, vầng trăng như đang treo trên đầu súng của mình. Trong hoàn cảnh hết sức gian khổ khốc liệt: đêm đông 
giá lạnh, rừng hoang sương muối, cái chết cận kề, vậy mà tâm hồn nhạy cảm của người chiến sĩ vẫn thấy hình 
ảnh trăng và súng thú vị. Súng và trăng là gần và xa, là thực tại và mơ mộng, là chất hiện thực và chất lãng 
mạn, là chất chiến sĩ và chất thi sĩ. Đó là những mặt bổ sung, hài hòa với nhau trong cuộc đời người lính. 
Súng và trăng đã tạo nên một cặp đồng chí tô đậm hơn vẻ đẹp của những người đồng chí đang đứng cạnh bên 
nhau. Chính tình đồng chí đã khiến cho người lính cảm thấy cuộc đời vẫn đẹp, vẫn thơ mộng, giúp họ tạo nên 
chiến thắng.