Bài giảng Chuyên đề dạy thêm Ngữ văn 6 (Cánh diều) - Bài 21: Thực hành tiếng Việt (Lựa chọn từ ngữ trong câu)

 Bµi 21- TiÕt 64-65-66 
 Thùc hµnh TiÕng ViÖt: 
Lùa chän tõ ng÷ trong c©u - Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc
điểm (Như sắp xếp theo thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự
trước sau của hoạt động, trình từ quan sát của người nói)
 Ví dụ: Nhà em gồm 6 người: ông, bà, bố, mẹ, anh và em. Hôm
qua, em lau nhà, nấu cơm, giặt quần áo và học bài.
 -Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
 Ví dụ: Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!
 -Liên kết câu này với câu khác trong văn bản.
 Ví dụ: Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù,
hắn coi là thường.
 -Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
 Ví dụ: Cối xay tre, nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm
thóc.
 3. Luyện tập Đáp án: 
a) Bị cười, không phải mọi người đều.... giống nhau.
(phản ứng, phản xạ, phản đối, phản bác)
b) Trên đời, không ai.... cả.
(hoàn tất, hoàn toàn, hoàn hảo, hoàn chỉnh)
c) Đi đường phải luôn luôn... để tránh xảy ra tai nạn.
(nhìn ngó, dòm ngó, quan sát, ngó nghiêng)
d) Ngoài... của bản thân, tôi còn được bạn bè, thầy cô thường 
xuyên động viên, khích lệ.
(sức lực, tiềm lực, nỗ lực) Đáp án: 
a) Từ in đậm trong câu để chỉ thời gian của sự việc được nói đến 
trong câu. Người đọc chỉ biết hành động của chú Nam đẽo gọt chung 
chung, không rõ hành động cụ thể của sự việc đó như thế nào.
b) Nếu đổi trật tự trong câu, sẽ không làm nổi bật được ý nghĩa chính 
của câu là chế nhạo sự khác biệt, nên phải được đặt lên trước.
 c) Ý nghĩa của câu gốc: Nhấn mạnh vào đối tượng "ai đó", "tất cả 
mọi người", bất cứ ai".
Ý nghĩa của câu biến đổi: Nhấn mạnh vào vấn đề thông minh, giỏi 
giang. Bài tập 3:
 Sau đây là những câu được thay đổi cấu trúc so với câu gốc 
trong văn bản đã học. Nghĩa của câu được thay đổi cấu trúc 
khác như thế nào so với nghĩa của câu gốc?
b) - Câu trong văn bản: Khi nghe những tiếng “bật bông” ban đầu, 
ai cũng cười cợt.
- Câu được thay đổi: Ai cũng cười cợt khi nghe những tiếng “bật 
bông” ban đầu.
Đáp án:
- Ý nghĩa câu gốc: Nhấn mạnh vào tiếng "bật bông"
- Ý nghĩa câu biến đổi: Nhấn mạnh vào đối tượng cười cợt, chế 
nhạo người khác, tiếng "bật bông" giải thích rõ hơn sự chế nhạo, 
đó là gì. Bài 4:
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được 
trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng 
cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận 
của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa 
ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ 
chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi 
người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc 
kháng chiến.
 (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
b) Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hoá vẫn chưa 
về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên 
chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) Bài 6: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong 
những câu in đậm dưới đây:
a) Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc.
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta. (Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo
Ngang) Trả lời:
a) Việc đảo trật tự từ trong hai câu ba và bốn của bài thơ nhằm
nhấn mạnh sự vắng vẻ, hoang sơ của cảnh Đèo Ngang. Trong
khi đó, ở hai câu tiếp, việc đảo trật tự từ hướng vào khắc sâu
tâm trạng cô đơn, buồn nhớ của nhân vật trữ tình.
b) Việc đảo trật tự từ trong câu thơ này đã làm hiện lên vẻ đẹp
và sự kì vĩ của người lính trong buổi hoàng hôn. Người lính trở
thành hình ảnh trung tâm của cảnh buổi chiều trên dốc núi. Bài 5: Vì sao những cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở 
đầu câu?
d) Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, 
một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Trong sự 
thắng lợi ấy, cũng có công những người tả xung hữu đột nơi 
chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
(Hoài Thanh – Hoài Chân, Một thời đại trong thi ca)
Trả lời:
Trong tất cả những trường hợp trên, cụm từ in đậm được đặt 
ngay ở đầu câu là để liên kết với những câu trước đó (liên kết 
bằng cách lặp). Hướng dẫn học sinh học ở nhà:
- Học bài
- Hoàn thiện các bài tập
- Chuẩn bị nội dung buổi học sau: Luyện tập: Viết bài văn trình bày 
một ý kiến về một hiện tượng đời sống gợi ra từ cuốn sách đã đọc