Bài giảng Chuyên đề dạy thêm Ngữ văn 6 (Cánh diều) - Bài 1: Ôn tập truyện (Truyền thuyết và truyện cổ tích)

 ÔN TẬP TRUYỆN
 (TRUYỀN THUYẾT VÀ TRUYỆN CỔ TÍCH)
THÁNH GIÓNG THẠCH SANH SỰ TÍCH HỒ GƯƠM ÔN TẬP
 LẮNG NGHE LỊCH SỬ NƯỚC MÌNH
BÁO CÁO SẢN PHẨM DỰ ÁN HỌC TẬP
 NHÓM 2
 Tập làm hoạ sĩ: Vẽ các bức tranh minh 
 hoạ nội dung của 1 tác phẩm truyện 
 (ghép nhiều tranh lại theo trình tự tạo 
 thành 1 truyện tranh). ÔN TẬP
 LẮNG NGHE LỊCH SỬ NƯỚC MÌNH
 NỘI DUNG ÔN TẬP BÀI 1
 KĨ NĂNG NỘI DUNG CỤ THỂ
Đọc – hiểu văn bản Đọc hiểu văn bản:
 +Văn bản 1: Thánh Gióng; 
 + Văn bản 2: Thạch Sanh
 Thực hành Tiếng Việt: Từ đơn và từ phức
 Thực hành đọc hiểu:
 + Văn bản: Sự tích Hồ Gươm
Viết Viết: Viết bài văn kể lại một truyền thuyết, cổ tích
Nói và nghe Nói và nghe: Kể lại một truyền thuyết, cổ tích ÔN TẬP ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
 KIẾN THỨC CHUNG VỀ TRUYỀN THUYẾT VÀ TRUYỆN CỔ TÍCH
 b. Đặc điểm: So sánh truyện truyền thuyết và truyện cổ tích:
 - Giống nhau:
 • Đều là một thể loại văn học dân gian.
 • Đều có yếu tố kì ảo.
 - Khác nhau:
 • Truyền thuyết ra đời trước truyện cổ tích.
 • Truyền thuyết kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ; truyện cổ tích phản ánh cuộc 
 sống hằng ngày của nhân dân ta.
 • Truyền thuyết có cốt lõi là những sự thực lịch sử còn cổ tích hoàn toàn hư cấu.
 • Trong truyền thuyết, yếu tố kì ảo đóng vai trò thần kì hóa để ngợi ca các nhân vật lịch sử còn trong cổ tích, yếu tố 
 hoang đường, kì ảo đóng vai trò cán cân công lí, thể hiện khát vọng công bằng, mơ ước và niềm tin của nhân dân về 
 sự chiến thắng của cái thiện đối với cái ác, cái tốt với cái xấu.
 • Truyền thuyết thể hiện quan điểm, thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử 
 được kể; truyện cổ tích biểu hiện cách nhìn hiện thực của nhân dân đối với thực tại, đồng thời nói lên những quan 
 điểm đạo đức, những quan niệm về công lí xã hội và ước mơ về một cuộc sống tốt đẹp hơn cuộc sống hiện tại. ÔN TẬP ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
 VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 * Hoàn thành phiếu học tập 01: Chia lớp thành 06 nhóm
 Tên truyện Truyền thuyết Truyện cổ tích Truyền thuyết “Sự 
 “Thánh Gióng” “Thạch Sanh” tích Hồ Gươm”
 (nhóm 1, 2) (nhóm 3, 4) (nhóm 5, 6)
 1. Các sự kiện .. .. ..
 chính của truyện
 2. Các yếu tố .. .. ..
 thần kì
 3. Nội dung, ý .. .. ..
 nghĩa truyện ÔN TẬP ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
 VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Ôn tập văn bản 1: Thánh Gióng
 I. TÌM HIỂU CHUNG
 4. Nhân vật và sự việc:
 - Nhận vật chính: Thánh Gióng
 - Truyền thuyết Thánh Gióng liên quan đến sự thật lịch sử ở thời đại Hùng Vương:
 • Đã có những cuộc chiến tranh ác liệt diễn ra giữa dân tộc ta và giặc ngoại xâm từ 
 phương Bắc.
 • Người Việt thời bấy giờ đã chế tạo ra vũ khí bằng sắt, thép.
 • Người Việt cổ đã cùng đoàn kết đứng lên chống giặc ngoại xâm, dùng tất cả các 
 phương tiện để đánh giặc. ÔN TẬP ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
 VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Ôn tập văn bản 1: Thánh Gióng
 I. TÌM HIỂU CHUNG
 5. Tóm tắt truyện
 Vào đời vua Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão tuy 
 chăm chỉ làm ăn, lại có tiếng là phúc đức nhưng mãi không có con. Một hôm bà vợ ra 
 đồng ướm chân vào một vết chân to, về thụ thai và mười hai tháng sau sinh ra một cậu 
 con trai khôi ngô. Điều kì lạ là tuy đã lên ba tuổi, cậu bé chẳng biết đi mà cũng chẳng 
 biết nói cười. Giặc Ân xuất hiện ngoài bờ cõi, cậu bé bỗng cất tiếng nói xin được đi 
 đánh giặc. Cậu bé yêu cầu sứ giả về tâu vua sắm cho cậu ngựa sắt, roi sắt và áo giáp 
 sắt. Từ đó cậu lớn nhanh như thổi. Cơm ăn bao nhiêu cũng không no, áo vừa may xong 
 đã chật, bà con hàng xóm góp cơm gạo nuôi cậu. Giặc đến, cậu bé vươn vai thành một 
 tráng sĩ, mặc áo giáp sắt, cưỡi ngựa sắt, cầm roi sắt xông ra diệt giặc. ÔN TẬP ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
 VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Ôn tập văn bản 1: Thánh Gióng
 I. TÌM HIỂU CHUNG
 6. Đặc sắc về nội dung và nghệ thuật:
 - Hình tượng Thánh Gióng là biểu tượng rực rỡ của lòng yêu nước, sức
 mạnh phi thường của dân tộc. Truyền thuyết thể hiện ước mơ của nhân dân
 về người anh hùng đánh giặc.
 - Truyện “Thánh Gióng” sử dụng các yếu tố hoang đường, kì ảo để lí 
 tưởng hoá người anh hùng lịch sử; thể hiện quan niệm, cách đánh giá của 
 nhân dân về người anh hùng. Ôn tập văn bản 1: Thánh Gióng
II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
1. Dàn ý
 1.2. Giải quyết vấn đề
 1.2.1. Sự ra đời của Thánh Gióng
 - Sự bình thường: Con hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và phúc đức.
 - Sự khác thường:
 + bà mẹ ướm vết chân lạ, về thụ thai.
 + mười hai tháng sau sinh một cậu bé ....
 + lên ba vẫn không biết nói, biết cười, chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy.
 → Sự ra đời của Thánh Gióng kì lạ, khác thường. Nhưng Gióng xuất thân bình dị, gần
 gũi - người anh hùng của nhân dân. Ôn tập văn bản 1: Thánh Gióng
II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
1. Dàn ý
1.2. Giải quyết vấn đề
b. Gióng đòi roi sắt, ngựa sắt, áo giáp sắt.
- Đây là chi tiết thể hiện vũ khí lợi hại, nằm trong motip vũ khí thần kì của 
văn học dân gian.
→ Chi tiết thể hiện mơ ước có vũ khí thần kỳ . Đó còn là thành tựu văn 
hoá, kĩ thuật thời Hùng Vương. Nhân dân đã có sự tiến bộ, đã rèn sắt, đúc 
đồng phục vụ nhu cầu cuộc sống và chống giặc.  ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Văn bản 1: Thánh Gióng
 II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
 1. Dàn ý
 1.2.3. Thánh Gióng đánh giặc và bay về trời
 a.Vùng dậy vươn vai biến thành tráng sĩ
 - Gióng vươn vai thành tráng sĩ
 → Cho thấy sự lớn dậy phi thường về thể lực của Gióng để đáp ứng yêu cầu cứu nước.
 - Gióng mặc áo giáp sắt, cầm roi sắt, cưỡi ngựa sắt ... đánh hết lớp này đến lớp khác.
 → Đó là vẻ đẹp dũng mãnh của người anh hùng theo cái nhìn lí tưởng hoá của nhân dân.
 - Roi sắt gãy, Gióng nhổ những bụi tre bên đường đánh giặc.
 →Gióng không chỉ đánh giặc bằng vũ khí hiện đại (sắt) mà bằng cả vũ khí thô sơ, bằng cỏ cây, hoa lá 
 của đất nước. 
 b. Gióng bay về trời
 Ý nghĩa:
 - Người anh hùng vô tư, trong sáng, không màng địa vị, công danh.
 - Sự ra đi phi thường là ước muốn bất tử hoá Thánh Gióng.  ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Văn bản 1: Thánh Gióng
 II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
 1. Dàn ý
 1.3. Đánh giá khái quát
 * Đánh giá nội dung và nghệ thuật:
 Nghệ thuật Nội dung:
 Sử dụng các yếu tố hoang đường, kì ảo 
 Thánh Gióng là biểu tượng rực rỡ của
 để lí tưởng hoá người anh hùng lịch sử, 
 lòng yêu nước, sức mạnh phi thường
 thể hiện quan niệm, cách đánh giá của 
 của dân tộc.
 nhân dân về người anh hùng.
 Khéo kết hợp yếu tố cốt lõi sự thực lịch Thể hiện ước mơ của nhân dân về người
 sử với những yếu tố hoang đường. anh hùng đánh giặc.  ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Văn bản 1: Thánh Gióng
 II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
 2. Định hướng phân tích
 Trước tiên, truyền thuyết đã tái hiện sự ra đời kì lạ, khác thường của 
 Gióng. Là một người anh hùng với sức mạnh phi thường bởi vậy sự ra đời 
 của Thánh Gióng cũng thật khác thường, không phải được mẹ mang thai 
 chín tháng mười ngày mà Gióng được mẹ sinh sau một lần ướm thử vào 
 vết chân lạ, mang thai đến mươi hai tháng sau mới hạ sinh Gióng. Sự khác 
 thường không chỉ dừng lại ở đó, tuy Gióng sinh ra khôi ngôi, tuấn tú nhưng 
 đã lên ba mà vẫn đặt đâu ngồi đó, không biết nói cũng chẳng biết cười. Sự 
 ra đời và những biểu hiện khác thường của cậu bé dự báo đây là một con 
 người phi thường.  ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Văn bản 1: Thánh Gióng
 II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
 2. Định hướng phân tích
 nhân dân đã có sự tiến bộ, đã rèn sắt, đúc đồng phục vụ nhu cầu cuộc sống 
 và chống giặc. Càng kì lạ hơn, từ sau hôm gặp sứ giả, Thánh Gióng ăn 
 không biết no, quần áo vừa mặc xong đã chật, gia đình Gióng không còn 
 đủ sức nuôi con. Trước sự kì lạ của Gióng, dân làng mang gạo sang nuôi 
 Gióng cùng bố mẹ. Chi tiết này cho thấy rõ lòng yêu nước và sức mạnh 
 tình đoàn kết của dân tộc ta. Khi có giặc đến, nhân dân ta đồng lòng giúp 
 sức để đánh đuổi giặc xâm lược; điều đó còn khẳng định sự lớn mạnh của 
 Gióng xuất phát từ nhân dân, được nhân dân nuôi dưỡng mà lớn lên.  ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Văn bản 1: Thánh Gióng
 II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
 2. Định hướng phân tích
 Sau khi đánh tan giặc xâm lược, đuổi giặc đến chân núi Sóc, Gióng cởi 
 giáp sắt bỏ lại, một mình một ngựa từ từ bay về trời. Đây là chi tiết gợi 
 nhiều ý nghĩa sâu xa. Người anh hùng sau khi hoàn thành nhiệm vụ cứu 
 nước không màng địa vị, công danh để trở về tiên giới. Gióng đến trần 
 gian chỉ với một mục đích duy nhất đó là dẹp quân xâm lược để mang lại 
 bình yên cho nhân dân, cho đất nước. Điều đó càng đậm tô hơn nữa phẩm 
 chất anh hùng của Thánh Gióng. Đồng thời chi tiết này cũng thể hiện sự 
 bất tử của Gióng trong lòng mọi người, Gióng về trời cũng là về cõi vô 
 biên, bất tử mãi mãi trường tồn cùng đất nước, dân tộc.  ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
 Văn bản 1: Thánh Gióng
 II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
 2. Định hướng phân tích
 Như vậy, truyện truyền thuyết Thánh Gióng đã xây dựng thành công hình 
 tượng Thánh Gióng là hình tượng tiêu biểu, rực rỡ của người anh hùng 
 đánh giặc cứu nước. Trong văn học dân gian Việt Nam, đây là hình tượng 
 người anh hùng đánh giặc đầu tiên, tiêu biểu cho lòng yêu nước của nhân 
 dân ta. Nhân vật được xây dựng bằng sự kết hợp giữa yếu tố thần kì và 
 yếu tố anh hùng ca. Yếu tố thần kì được thể hiện ngay từ sự ra đời khác 
 thường của Gióng cho đến sức mạnh kì diệu, lớn nhanh như thổi, vươn vai 
 thành tráng sĩ để đánh đuổi giặc xâm lược. Bên cạnh đó, hình tượng Gióng 
 còn mang đậm dấu ấn anh hùng ca với vẻ đẹp kì vĩ (sinh ra từ vết chân 
 lớn, vươn mình thành tráng sĩ,).