Bài giảng Chuyên đề 2 - Tìm hiểu về sân khấu hóa tác phẩm văn học - Ngữ Văn Lớp 10 Sách Kết nối tri thức

 CHUYÊN ĐỀ 2
PHẦN 1: TÌM HIỂU VỀ SÂN KHẤU HÓA 
 TÁC PHẨM VĂN HỌC I.Tìm hiểu chung.
1. Tác giả:
- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) là hiện tượng đặc biệt của sân khấu 
kịch trường những năm tám mươi của thế kỉ XX
- Viết gần 50 vở kịch. Trong đó có nhiều vở kịch gây được tiếng 
vang lớn. Và để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng.
Kịch của Lưu Quang Vũ thể hiện nhiều cách tân độc đáo; quan tâm 
thể hiện xung đột trong cách sống và quan niệm sống, bày tỏ khát 
vọng hoàn thiện nhân cách con người.
- Ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về nghệ thuật sân khấu 
năm 2000. II.Đọc hiểu chi tiết:
1.Hình tượng nhân vật Cuội.
a. Sự tiếp nhận và sáng tạo các truyện dân gian
 Phương diện so Nói dối như Cuội Sự tích chú Cuội Lời nói dối cuối 
 sánh cung trăng cùng
 Nhân vật chính
 Đặc điểm nhân vật 
 chính
 Nhân vật phụ
 Không gian
 Thông điệp b. Mâu thuẫn giữa hiện thực và lí tưởng
- Những từ ngữ được lặp đi lặp lại trong đoạn đối thoại này như: những trò mưu mẹo, 
gian dối, thật lòng, thành thật, nói dối,bịp bợm, kẻ gian dối lọc lừa, người trung hậu chất 
phác, gian dối, mưu mẹo, lọc lừa, tốt lành, xấu xa, lừa bịp
->Mâu thuẫn trong cuộc đối thoại giữa Lụa và Cuội là mâu thuẫn giữa ý định tốt đẹp, vì 
người khác với hành động nói dối, lừa lọc của nhân vật Cuội, đằng sau đó là mâu thuẫn 
giữa hiện thực và lí tưởng, giữa thực tế và mơ ước.
- Ngôn ngữ này khác so với ngôn ngữ giao tiếp thông thường bởi nó là ngôn ngữ của 
nhân vật trong kịch bản và trên sân khấu nên ngôn ngữ đó phải thể hiện được ý kiến, 
quan điểm cá nhân, phải cho thấy được suy nghĩ, tính cách của nhân vật, phải gây được 
ấn tượng rõ và mạnh, khiến người đọc, người xem chú ý và ghi nhớ. III. Tổng kết:
1. Nội dung:
- Thông điệp của tác phẩm là mọi ý định dù tốt đẹp nhưng được xây dựng trên sự giả 
dối cũng không đem lại hạnh phúc mà phải xây dựng dựa trên lòng tin và sự chân thực.
-Tâm sự của Lưu Quang Vũ về một xã hội đòi hỏi sự trung thực, chống lại tất cả dối trá 
và những điều làm con người không còn tin vào cuộc sống.
2. Nghệ thuật:
- Xây dựng hình tượng nhân vật dựa vào sự tiếp thu và sáng tạo các truyện dân gian, tạo 
nên sự gần gũi và mới lạ cho vở kịch.
- Ngôn ngữ thể hiện được suy nghĩ và tính cách của nhân vật, đồng thời nêu lên thông 
điệp của vở kịch - Văn bản của kịch bản là tương đối ổn định, thì kịch bản trên sân 
khấu có sự thay đổi nhất định.
- Cùng một kịch bản, các đạo diễn khác nhau có thể dàn dựng khác 
nhau, các diễn viên khác nhau biểu diễn khác nhau, các họa sĩ khác 
nhau bài trí khác nhau. Thành phần trong vở kịch PHIẾU HỌC TẬP 02
Thành phần của vở diễn
Tác giả
Đạo diễn
Họa sĩ
Nhạc sĩ
Thiết kế ánh sáng
Biên đạo múa
Trợ lí đạo diễn
Truyền thông
Chỉ đạo thực hiện chương trình
Âm thanh
Ánh sáng
Chỉ huy buổi biểu diễn
 Tác động của các thành phần tham gia khác nhau trong vở diễn đến kịch bản sân 
 khấu:
  Tác động của các thành phần tham gia khác nhau trong vở diễn
đến kịch bản sân khấu: Vở diễn trên sân khấu là một sáng tạo 
của tập thể, trong đó không chỉ có đạo diễn, biên kịch mà tất cả 
diễn viên, họa sĩ, biên đạo múa,cùng góp phần đồng sáng tạo 
nên vở kịch. Mỗi thành viên trong ê – kíp sản xuất bằng trải 
nghiệm cuộc sống, cảm nhận riêng của mình sẽ đem lại cho kịch 
bản một cách tiếp cận riêng, một đời sống riêng. Vì thế mỗi lần 
công diễn là một lần văn bản văn được học tái sinh trong một 
hình hài mới, mang một thông điệp mới. Vở diễn tái hiện bối cảnh của Việt Nam nơi 
thôn quê xưa trên sân khấu đương đại bằng 
cách nào để giúp người xem cảm nhận 
được sức sống, không khí của đời sống 
người Việt nơi thôn quê? Để khắc phục những giới hạn của sân khấu, người ta có thể sử dụng 
ngôn ngữ đối thoại như một phương tiện để miêu tả bối cảnh giúp 
người đọc có thể hình dung được không khí của các tình huống, sự 
kiện, hành động trong vở kịch. Tất cả các yếu tố trên sân khấu như âm thanh, ánh sáng, đạo cụ, 
phông, nền, bố cục, đều mang ý nghĩa biểu tượng và được sắp đặt 
một cách thống nhất, chặt chẽ, nhằm làm nổi bật thông điệp của vở 
diễn
 -> Không gian sân khấu có vai trò quan trọng đối với sự thành 
 công của vở diễn. Vì sao đạo diễn và diễn viên lại cải biên vở kịch? 
Những cải biên đó có thuyết phục không? Vì sao? Khi đưa một kịch bản văn học lên sân khấu, người ta có thể 
cải biên kịch bản gốc để truyền tải một thông điệp mới để vở 
kịch gần gũi hơn với khán giả để truyền hơi thở đương đại 
vào trong tác phẩm văn chương. Đó là một cách tiếp nhận 
văn học, tạo cho tác phẩm văn học một đời sống mới. Thảo luận nhóm: thời gian 7 phút 
 Kể tên những tác phẩm văn học đã 
 được chuyển thể thành các tác phẩm 
 sân khấu khác? Việc sân khấu hóa 
 có tác động như thế nào tới số phận 
 của tác phẩm văn chương?