Bài giảng Chuyên đề 2: Sân khấu hóa tác phẩm văn học - Ngữ văn 10 Chân trời sáng tạo

 CHUYÊN ĐỀ HỌC TẬP 2
 SÂN KHẤU HÓA TÁC 
 PHẨM VĂN HỌC HS làm việc cặp đôi:
Hoàn thành cột K và W của phiếu KWL sau:
 K W L
 (Những gì đã biết về sân (Những gì muốn biết (Những gì đã học được 
 khấu hóa tác phẩm VH) thêm về sân khấu hóa về sân khấu hóa tác 
 tác phẩm VH) phẩm VH)
 Gợi ý: Gợi ý:
– Theo em, thế nào là sân Dựa vào yêu cầu cần đạt của
 khấu hóa tác phẩm VH? bài học, em hãy liệt kê
– Em đã có kinh nghiệm gì những điều muốn biết thêm
 về sân khấu hóa tác phẩm về sân khấu hóa tác phẩm
 VH? VH.
   Phần thứ nhất:T ÌM HIỂU VỀ SÂN KHẤU HÓA TÁC PHẨM VĂN HỌC 
I. Từ tác phẩm văn học đến kịch bản sân khấu
1.HS đọc trước phần thông tin( SCĐ/ tr.43), hoàn thành 2 phiếu học tập sau ở nhà:
 PHT 01
 Hoàn thành bảng sau về quá trình chuyển hóa từ tác phẩm văn học đến kịch bản sân khấu:
 Kịch bản 
 Tác phẩm VH Kịch bản VH
 sân khấu
 Tác phẩm VH là gì? 
 Kịch bản VH là gì? Thế nào là kịch bản sân 
 Có những thể loại 
 Nó có gì khác với khấu?
 nào?
 ..
 .. tác phẩm VH
 .
 . 
 .
 . ..
 Mối quan hệ giữa 3 thành tố trên?
 . (2)HS đọc to VBT óm tắt truyện dân gian Hồn Trương Ba, da hàng thịt trước lớp.
 (3)HS phân vai, đọc kịch bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt, sau đó trao đổi với bạn kế bên về các câu 
 hỏi trong PHT số 2.
 PHT SỐ 2
 I.Điền vào bảng sau:
 Lời của ai dành 
 Ngữ liệu Vai trò Phân loại
 cho ai?
(Tới đây Bắt đầu lớp kịch “Cuộc đối 
thoại giữa Hồn và Xác”.Trên sân khấu, 
hồn Trương Ba tách ra khỏi xác anh hàng 
thịt và hiện lờ mờ trong dáng Trương Ba 
thật. Thân xác hàng thịt vẫn ngồi Nguyên 
trên chõng và lúc này chỉ còn là thân 
xác).
(Hồn Trương Ba bần thần nhập lại vào 
Xác hàng thịt. Trên sân khấu, nhân vật 
Trương Ba biến mất. Chỉ còn lại Xác 
hàng thịt mang Hồn Trương Ba ngồi lặng 
lẽ bên chõng Vợ Trương Ba vào). (3)So sánh giữa tóm tắt truyện và kịch bản, chỉ ra những sự kiện, nhân vật mà Lưu 
 Quang Vũ đã lược bớt hoặc thêm vào?
 Tên Truyện dân gian Kịch của LQV
 Sự kiện
 Nhân vật
(4) So sánh xung đột và cách giải quyết xung đột trong màn VII kịch bản và truyện dân 
gian, chỉ ra điểm giống và khác? Tác dụng?
 Truyện dân gian Kịch của LQV
 Xung Giống
 đột Khác
 Giải Giống
 quyết Khác
 xung 
 đột
 Tác dụng RUBRIC ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG TÌM HIỂU TỪ TÁC PHẨM VĂN HỌC ĐẾN KỊCH BẢN SÂN KHẤU
 Nội dung đánh giá Mức độ đánh giá
 Tốt Khá Trung bình 
Quá trình tham gia hoạt - HS xung phong trả lời câu - HS có thái độ hợp tác - HS chưa chủ động/ 
động hỏi, thực hiện nhiệm vụ cá khi được GV yêu cầu chưa có thái độ hợp tác 
 nhân một cách tích cực. thực hiện nhiệm vụ. khi được GV yêu cầu 
 - HS đọc mẫu đúng tinh - HS thực hiện đầy đủ thực hiện nhiệm vụ.
 thần thể loại. trình tự các bước của - HS chưa thực hiện 
 - HS thực hiện đầy đủ trình nhiệm vụ. đầy đủ trình tự các 
 tự các bước của nhiệm vụ. - HS có thái độ tôn bước của nhiệm vụ. 
 - HS có thái độ tích cực trọng bạn cùng nhóm. - HS thiếu hợp tác/ 
 thảo luận, hòa nhã, tôn chưa tôn trọng bạn 
 trọng bạn cùng nhóm. cùng nhóm.
Sản phẩm PHT số 1, số 2 HS hoàn thành đầy đủ, đúng HS hoàn thành, đúng HS chưa hoàn thành 
 khoảng 80% khoảng 60% đầy đủ phiếu, trả lời 
 đúng dưới 50% 
 Câu trả lời cá nhân Nêu được chính xác nguyên Nêu được những Nêu chưa chính xác 
 nhân điểm khác biệt trong nguyên nhân chính dẫn nguyên nhân điểm 
 sáng tác của LQV và truyện đến điểm khác biệt khác biệt trong sáng 
 dân gian. trong sáng tác của tác của LQV và truyện 
 LQV và truyện dgian. dân gian. 2. Nếu ví dụ về đối thoại và độc thoại của nhân vật Hồn Trương Ba trong kịch 
 bản? Cơ sở nhận biết?
 Độc thoại: “Không! Không! Tôi không muốn sống như thế này mãi! Tôi 
 chán cái chỗ ở không phải của tôi này lắm rồi, chán lắm rồi! Cái thân thể 
 kềnh càng thô lỗ này, ta bắt đầu sợ mi, ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc! Nếu 
 cái hồn của ta có hình thù riêng nhỉ, để nó tách ra khỏi cái xác này, dù chỉ 
 một lát”. (Lời Hồn Trương Ba)
 Đối thoại: “Có thật thế không?” (lời Xác hàng thịt)
 Dấu hiệu:
 Độc thoại là giao tiếp một chiều, không có sự luân phiên lời thoại với nhân 
 vật khác.
 Đối thoại là giao tiếp hai chiều, làcu ộc trò chuyện giữa hai hoặc nhiều nhân 
 vật, có sự luân phiên lời nói. (4)So sánh xung đột và cách giải quyết xung đột trong màn VII kịch bản và truyện 
 dân gian, chỉ ra điểm giống và khác? Tác dụng?
 Truyện dân gian Kịch của LQV
 Giống Trương Ba là người tốt bị chết oan
 Khác Trương Ba sống lại trong xác hàng 
Xung 
 thịt nhưng lại gặp phải bi kịch 
 đột
 (đánh mất bản thân, bị người thân 
 từ chối)
 Giống
 Giải 
 Khác Trương Ba sống lại Trương Ba chấp nhận chết, trả lại 
quyết 
 (trong xác hàng thịt), xác cho hàng thịt để được là chính 
xung 
 đoàn tụ gia đình. mình.
 đột
 Thông điệp: không thể sống không là chính mình với bất cứ 
 Tác dụng
 giá nào. • (6) Theo bạn, những điểm khác biệt trong tác phẩm của Lưu Quang 
 Vũ so với tác phẩm dân gian là xuất phát từ ý đồ sang tạo của tác giả
 hay từ đặc trưng của thể loại?
• Xuất phát từ cả đặc trưng của thể loại và ý đồ sáng tạo của tác giả. Sau
 khi xác định được mục đích và thông điệp muốn gửi gắm đến người 
 xem, người biên kịch sẽ lựa chọn hình thức nghệ thuật thích hợp để 
 chuyển tải ý đồ sáng tạo của mình. RUBRIC ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNGTR ẢI NGHIỆM VỞ DIỄN
Nội dung đánh giá Mức độ đánh giá
 Tốt Khá Trung bình 
Quá trình tham gia - HS nghiêm túc theo dõi - HS tương đối - HS chưa nghiêm túc 
hoạt động clip, có ghi chép để trả lời nghiêm túc theo dõi theo dõi clip, không 
 câu hỏi. clip, có ghi chép ghi chép.
 - HS thực hiện đầy đủ trình nhưng chưa đầy đủ. - HS chưa thực hiện 
 tự các bước của nhiệm vụ. đầy đủ trình tự các 
 - HS có thái độ tích cực - HS thực hiện đầy đủ bước của nhiệm vụ. 
 thảo luận, hòa nhã, tôn trình tự các bước của - HS thiếu hợp tác/ 
 trọng bạn cùng nhóm. nhiệm vụ. chưa tôn trọng bạn 
 - HS có thái độ tôn cùng nhóm.
 trọng bạn cùng nhóm.
Sản phẩm PHT số 3 HS hoàn thành đầy đủ, HS hoàn thành, đúng HS chưa hoàn thành 
 đúng khoảng 80% khoảng 60% đầy đủ phiếu, trả lời 
 đúng dưới 50% 
 Thảo luận nhóm HS trả lời được khoảng HS hoàn thành, đúng HS trả lời đúng dưới 
 80% câu hỏi khoảng 60% 50% xem cảnh VII tại lớp và thực hiện các nhiệm vụ theo hướng dẫnvà các PHT hoàn thành ở nhà.
Thảo luận nhóm4 -3 hs đại diện nhóm lên trình bày câu trả lời.
• Nhóm 1: Trong vở diễnHồn Trương Ba, da hàng thịt mà bạn vừa trải 
 nghiệm, đạo diễn đã sử dụng những loại âm thanh, ánh sang nào? Theo 
 bạn, việc sử dụng các loại âm thanh, ánh sáng đó có tác dụng gì?
• Nhóm 2: Cảm nhận của bạn về không gian, thời gian, nhân vật, câu 
 chuyện,khi xem vở diễn Hồn Trương ba da hàng thịtcó gì khác so với 
 cảm nhận của bạn khi đọc kịch bản văn học của vở diễn này? Theo bạn, 
 vì sao có sự khác biệt ấy?
• Nhóm 3: Chọn một đoạn đối thoại (hoặc độc thoại) trong vở diễn bạn 
 hãy:
- Chỉ ra sự kết hợp giữa ngôn ngữ cơ thể với lời nói và cho biết ác dụng của
chúng.
- So sánh và nhận xét về ngôn ngữ nhân vật trên sân khấu với ngôn ngữ
nhận vật trong kịch bản. Nhóm 1: Có thể nhận biết các âm thanh: tiếng mưa, sấm chớp, tiếng sáo, tiếng đàn,; 
ánh sáng: đèn sân khấu, đèn chiếu. Tác dụng: âm thanh- diễn tả cuộc sống, tạo kịch 
tính, sự hồi hộp; ánh sáng- biểu thị thời gian; sự kết hợp âm thanh và ánh sáng – đầy 
nhanh xung đột, tăng tính biểu đạt cảm xúc,... 
Nhóm 2: Một số điểm khác biệt
− Không gian và thời lượng của vở diễn có sự hạn chế;
− Hệ thống nhân vật có sự giảm bớt, không có sự xuất hiện của cái Gái cu Tị; 
− Cách kết thúc cũng có sự thay đổi;
− Cách sắp xếp, bài trí sân khấu, âm thanh, ánh sáng, diễn xuất của nhân vật tác động 
 trực tiếp đến thị giác và thính giác của người xem điều này mang lại những tác động 
 về mặt cảm xúc một cách trực tiếp, mạnh, nhanh hơn khi đọc văn bản.
• → Lý giải: Sự khác biệt phụ thuộc vào đặc trưng của loại hình nghệ thuật biểu diễn 
 sân khấu và sự cải biên của nhà sản xuất trong quá trình hiện thực hóa kịch bản.